osteguna, urria 12, 2023

Placido Mujica (1969): "-KO: ... (con números) 'compuesto de': bateko, biko, iruko, lauko, ... = 'comp. de uno, dos, tres, cuatro,...'"

Atzokoan  galdetzen genuen zéin izan ote zén ibilbidea nondik, abiatuz ti "-(k)o" hipokoristikoa (edo gehiago zehaztuz, ti "o" hurbileko erakusle zaharra), "-(k)o" hori heldu zén...

... ki bihúrtu biderkatzaile an ...

  • Zazpi lauko, hogeita zortzi. [Egaña, 2022]

esan nahíz:

  • Zazpi bidér lau, hogeita zortzi.
Hortaz, egin daigun historia pizka bat, hasiz esánez ze, gure analisian (azpimarratu nahi dugú ze historia apur hau datór ti gure analisi propioa), "-(k)o" sufijoa hasi bide zén izaten atzizki referentzial hipokoristiko bat (funtzionatuz nola hurbileko referentzia deiktiko edo vokatibo bat), zein gerora bihurtuko zén nexu referentzial adnominala (baita erábiliz "o" erakuslea ki egín bere referentzia).

Behin daukagularik "-ko" erlazionatzailea, soilik egin behar da pausu txiki bat afinda "-ko" hori bihur dadin atzizki numerikoa an formazioak nola:

,... bateko, biko, iruko, lauko, bosteko, seiko, zortziko,... 

nola irakurii ahal dugún an liburuxka ti Placido Mujica (1969), titulatuá "Afijos vascos", non aurkitu ahal dugún "-ko" atzizkia kin ondorengo sigifikantza an zenbakiak:

-KO ... 7. (con números) compuesto de: bateko, biko, iruko, lauko, bosteko, seiko zortziko, amalauko, amarreko... = comp. de uno, dos, tres, cuatro, cinco (mano), seis, ocho, catorce (soneto), diez (decena). [Mujica, 1969:44]

Era justuki derivatu horiek ("bateko, biko, iruko, lauko,...") aplikatu zirén an biderketak an papera e biderkatzailea, erabiliz "-ko" sufijoa nola sufijo biderkatzailea, nola zehazten zuén Egaña-k an bere artikulua:

  • Zazpi lauko, hogeita zortzi. [Egaña, 2022]
Horrela, gure analisian, "o" hurbileko erakusle zaharra, gero epentizatua, bihurtu zén finean "-ko" biderkatzailea, behinda ibíli bide evolutibo ondo interesgarri bat. [>>>]

Etiketak: