Nork irabazi du? Sinpleki esanda, denok

Gaurkoa hasteko, gogora daigun nóla atzo agertzen zitzaigún "-ko" sufijoa (ikus sarrera hau eta bere hurrengoak) an erabilera multiplikatiboa (an "Euskal-Zenbakiztia", 1920):

Obeto litzake seiko lau irakurtea (orrela da-ta), baña ez da au bere euskerazko itz-yoskera egokia. [Bizkai-Aldundia, 1920:29]

Bestela esan:

seiko lau (6 X 4)

esapide horrek mantenduko luké multiplikandoa lehenago ze multiplikatzailea, baina kokatuz zenbakia (zenbatzailea) an bigarren posizioa ("seiko lau") ordezta an lehenengoa nola an:

lau seiko

hau da, hasi beharko litzake irakurtzen ti bigaren zenbakia (4). Hori ikusita, proposatzen duté "tol" prepositiboa:

sei tol lau (6 X 4)

naturaltasun osoz.

Hortaz, "lau seiko" esapidea ez litzake egokia ki emán 6 X 4 zeren hasi beharko litzake irakurtzen ti azken zenbakia, halan ze hurrengo pausua justuki izanen zén esapide horri buelta ematea (pausutxo bat) ki lortu esapide hura zein Andoni Egaña-k komentatzen zuén adibidez hemen:

sei lauko (ki emán 6 X 4)

zein, "euskararen senetik pare-parera zetorren esamoldea" izanik ere,:

• Andoni Egaña (2022): "Euskararen senetik pare-parera zetorren esamoldea zen."

zúen kokatzen "-ko" sufijoa ostén bigarren zenbakia, justuki an bukaera e esapidea, eraginez arazo nabariak ti atzerakarga:

•  Andoni Egaña (2022): "... esaeran, ulermenean, denean."

• Andoni Egaña (2022): "Ditxosozko '-ko' biderkatzailea heltzen zenerako ..." [Finean, mintzo gara gain atzerakarga]

Soluzioa ondo etor zitekén ti "tol" tresna prepositiboa (prepositiboa respektu bigarren zenbakia) berdin nola adibidez ti "bidér" prepositibo multiplikatiboa (berriro respektu bigarren zenbakia), nola finean gertatu den, halan ze gaur, zorionez, esan ahal dugú naturaltasun osoz:

sei... bidér lau ... berdin hogeitalau

Nork irabazi du? Sinpleki esanda, denok. [>>>]

Placido Mujica (1969): "-KO: ... (con números) 'compuesto de': bateko, biko, iruko, lauko, ... = 'comp. de uno, dos, tres, cuatro,...'"

Atzokoan  galdetzen genuen zéin izan ote zén ibilbidea nondik, abiatuz ti "-(k)o" hipokoristikoa (edo gehiago zehaztuz, ti "o" hurbileko erakusle zaharra), "-(k)o" hori heldu zén...

... ki bihúrtu biderkatzaile an ...

• Zazpi lauko, hogeita zortzi. [Egaña, 2022]
  

esan nahíz:

• Zazpi bidér lau, hogeita zortzi.

Hortaz, egin daigun historia pizka bat, hasiz esánez ze, gure analisian (azpimarratu nahi dugú ze historia apur hau datór ti gure analisi propioa), "-(k)o" sufijoa hasi bide zén izaten atzizki referentzial hipokoristiko bat (funtzionatuz nola hurbileko referentzia deiktiko edo vokatibo bat), zein gerora bihurtuko zén nexu referentzial adnominala (baita erábiliz "o" erakuslea ki egín bere referentzia).

Behin daukagularik "-ko" erlazionatzailea, soilik egin behar da pausu txiki bat afinda "-ko" hori bihur dadin atzizki numerikoa an formazioak nola:

,... bateko, biko, iruko, lauko, bosteko, seiko, zortziko,... 

nola irakurii ahal dugún an liburuxka ti Placido Mujica (1969), titulatuá "Afijos vascos", non aurkitu ahal dugún "-ko" atzizkia kin ondorengo sigifikantza an zenbakiak:

-KO ... 7. (con números) compuesto de: bateko, biko, iruko, lauko, bosteko, seiko zortziko, amalauko, amarreko... = comp. de uno, dos, tres, cuatro, cinco (mano), seis, ocho, catorce (soneto), diez (decena). [Mujica, 1969:44]

Era justuki derivatu horiek ("bateko, biko, iruko, lauko,...") aplikatu zirén an biderketak an papera e biderkatzailea, erabiliz "-ko" sufijoa nola sufijo biderkatzailea, nola zehazten zuén Egaña-k an bere artikulua:

• Zazpi lauko, hogeita zortzi. [Egaña, 2022]

Horrela, gure analisian, "o" hurbileko erakusle zaharra, gero epentizatua, bihurtu zén finean "-ko" biderkatzailea, behinda ibíli bide evolutibo ondo interesgarri bat. [>>>]

Nóla gure "-(k)o" hipokoristiko zaharra heldu zen ki bihúrtu biderkatzaile

Orriotan mintzatu ohi gara burúz evoluzio linguistikoa, azpimarratuz ze tresna linguistikoak joaten dirá evoluzionatzen, adibidez aldatzen euren posizio sintaktikoa, edo baita aldatzen euren esannahia eta funtzio komunikatiboa ere. Horren inguruan, galde genioke i geure burua nóndik eta nóla heldu den gure "-(k)o" hipokoristiko zaharra ki bihúrtu biderkatzaile an ...

• Zazpi lauko, hogeita zortzi. [Egaña, 2022]
  

esan nahíz:

• Zazpi bidér lau, hogeita zortzi.

Hortaz, egin daigun historia pizka bat, hasiz esánez ze, gure analisian (azpimarratu nahi dugú ze historia apur hau datór ti gure analisi propioa), "-(k)o" sufijoa hasi bide zén izaten atzizki referentzial hipokoristiko bat (funtzionatuz nola hurbileko referentzia deiktiko edo vokatibo bat), zein gerora bihurtuko zén nexu referentzial adnominala (baita erábiliz "o" erakuslea ki egín bere referentzia). Horrá sarrera batzuk garátuz puntu hori:

• Existitzen al da an akitaniera (edota an iberikoa) paralelismorik arten "-(k)o" eta "-(t)o" sufijoak (kin ustezko '-k-' eta '-t-' epentetikoak) an erabilera diminutibo-hipokoristikoa?

• NESCATO

• Biak ('-co' eta '-to') agertzen dirá kin grafia bikoitza: '-co/-cco' eta '-to/-tto' (baita ere '-ten/-tten') 

• 'neskato' vs 'mutiko': non akaso inguru fonikoak erabakiko zuén '-t-' ala '-k-' ('-to' ala '-ko')

Hortik abiatuta, eta bide referentzial beretik, garatuko zén, seguruena geroago, "-(k)o" erlazionatzaile adnominala:

• Gorrotxategi (1984): "Este suf. ["-ko"] hay que diferenciarlo por su valor del suf. de gen. inanimado '-ko' ..." 

• Momentuz bederen, guk aldeztuko genuke "-ko" genitiboaren sorrera propio bat. Baina, galdera dá: sorrera propioa izan balitz, nóndik eta nóla gerta ziteken?  

• Eta nóndik defenda liteke "-(k)o" edo "-(t)o" analisia non "-k-" eta "-t-" dirén epentetikoak? Interpretátuz '-(k)o' diminutibo-hipokoristikoa nola hurbileko referentzia (deiktiko) bat

• "-ko" dá erlazionatzaile 'adnominal' orokor bat zek eginen lioke referentzia ki izen bat ("adnominala") bidéz "-o" referentzial hori  

Behin "-(k)o" erlazionatzaile adnominala sortu delarik (apárte "-(k)o" hipokoristikoa), gutxiago falta zaigu ki azaldu bere bikakaera eta signifikantza biderkatzailea. Horretaz bihar saiatuko gara. [>>>]

Çumelçco, Eneriçco, Enerizquo, Eulzco, Oscozco, Ovanosco, Gorrizco, ...

Atzokoan komentatzen genuen nóla sarrera batean agertzen zirén ...

... bi toponimo, "Aezkoa" eta  Gipuzkoa, non Patxi Salaberrri-k (2011) zioén ze:

Además, la mencionada -o podria ser componente del sufijo locativo -oa que encontrarnos en Aezkoa (N), Gipuzkoa, Nafarroa (Navarra), Ezpeloa (con base ezpel «boj», aldea despoblada del valle de Arakil, N), Ondarroa (B, sobre hondar «arena»), o en microtoponimia, Iturroa ... [Salaberri, 2011:42]

eta non justuki agertzen dén "-k-" bat atzé tema bat an "-(t)z", baita ere sibilantea:

• Aez(k)oa
  

• Gipuz(k)oa

non "-k-" izan litekén berdin epentetikoa nola argiki dén goragokoa an "Ibilosketa" atzé sibilante bat.

eta gaur soilik azpimarratu nahi genuke ze halako abizen horietan non agertzen dén "-(k)o" erlazionatzaile adnominala, ez-gutxitan agertzen dá halako sibilante bat aurré gure ustezko "-k-" epentetikoa, nola an beheragoko:

... Çumelçco, Eneriçco, Enerizquo, Eulzco, Oscozco, Ovanosco, Gorrizco, ... [an Mitxelena-ren "Palabras y textos", 1987:126]

hola favorétuz ondorengo "-k-" epentetiko hori orokor dadin an halako erabilerak. [>>>]

'Aez(k)oa', 'Gipuz(k)oa', akaso kin "-k-" berdin epentetikoa nola argiki dén an "Ibilosketa" atzé sibilante bat..

 Ikusten genuén atzo e "Ibilosketa" toponimoa:

... Ibillosketa ( < Ibillo(t)s + -(k)eta) ... [Salaberri, 2011:42]

non, hor ere, agertu zaigú "-k-" epentetiko bat noiz integratzen "-eta" sufijo pluralgilea an "Ibillo(t)s", osátuz "Ibillosketa", kin "-k-" epentetikoa atzé "-(t)s-" (an  "-(k)eta").

eta gauza da ze herenegun agertzen zirén beste bi toponimo, "Aezkoa" eta  Gipuzkoa, non Patxi Salaberrri-k (2011) zioén ze:

Además, la mencionada -o podria ser componente del sufijo locativo -oa que encontrarnos en Aezkoa (N), Gipuzkoa, Nafarroa (Navarra), Ezpeloa (con base ezpel «boj», aldea despoblada del valle de Arakil, N), Ondarroa (B, sobre hondar «arena»), o en microtoponimia, Iturroa ... [Salaberri, 2011:42]

eta non justuki agertzen dén "-k-" bat atzé tema bat an "-(t)z", baita ere sibilantea:

• Aez(k)oa
  

• Gipuz(k)oa

non "-k-" izan litekén berdin epentetikoa nola argiki dén goragokoa an "Ibilosketa" atzé sibilante bat. [>>>]

Ikusten genuén atzo "Ibillosketa ( < Ibillo(t)s + -(k)eta)" kin "-k-" epentetikoa atzé "-s-".

Atzo ikusten genuén ondoko textua te Patxi Salaberri (2011):

El mismo final tendríamos en Ubilloa, (...). En Ubillots, Ibilo(t)s , y en Ibillosketa ( < Ibillo(t)s + -(k)eta), convertido hoy en Inbuluzketa (N), además, parece que hay otro sufijo que puede ser un compuesto de -o y una terminación no identificada -ts. [Salaberri, 2011:42]

non agertzen zaigún honako deskonposizioa te "Ibilosketa" toponimoa:

... Ibillosketa ( < Ibillo(t)s + -(k)eta) ... [Salaberri, 2011:42]

non, hor ere, agertu zaigú "-k-" epentetiko bat noiz integratzen "-eta" sufijo pluralgilea an "Ibillo(t)s", osátuz "Ibillosketa", kin "-k-" epentetikoa atzé "-(t)s-" (an  "-(k)eta"). [>>>]

Salaberri (2011): "En 'Ubillots', 'Ibilo(t)s' , y en 'Ibillosketa' ( < Ibillo(t)s + -(k)eta), convertido hoy en 'Inbuluzketa' (N), además, parece que hay otro sufijo que puede ser un compuesto de '-o' ..."

Atzokoan irakurtzen genituén Patxi Salaberri-ren hitz hauek (an bere "De toponimia vasco-pirenaica: sobre el sufijo -otz, -oz(e)", 2011), erlazionatuz "-o" referentziala kin "-oa" sufijo lokatiboa zein agertzen den an "Aezkoa",  Gipuzkoa edo Nafarroa:

Además, la mencionada -o podria ser componente del sufijo locativo -oa que encontrarnos en Aezkoa (N), Gipuzkoa, Nafarroa (Navarra), Ezpeloa (con base ezpel «boj», aldea despoblada del valle de Arakil, N), Ondarroa (B, sobre hondar «arena»), o en microtoponimia, Iturroa ... [Salaberri, 2011:42]

Salaberri-k (2011) jarraitzen du:

El mismo final tendríamos en Ubilloa, (...). En Ubillots, Ibilo(t)s , y en Ibillosketa ( < Ibillo(t)s + -(k)eta), convertido hoy en Inbuluzketa (N), además, parece que hay otro sufijo que puede ser un compuesto de -o y una terminación no identificada -ts. [Salaberri, 2011:42]

Beraz, bádirudi ze hor egon ahal dá "otro sufijo que puede ser un compuesto de "-o". [>>>]

Salaberri (2011): "... , la mencionada '-o' podria ser componente del sufijo locativo '-oa' que encontrarnos en 'Aezkoa' (N), 'Gipuzkoa', 'Nafarroa' ..."

Atzokoan jasotzen genituén honako hitzak te Patxi Salaberri buruzki gure "-o" referentziala (an bere "De toponimia vasco-pirenaica: sobre el sufijo -otz, -oz(e)", 2011):

... en toponimia vasca, al igual que en antroponimia (Ezkerro, Xurio - Jurio - Txurio, Zabalo ... , sobre ezker « izquierdo », xuri, txuri « blanco » y zabal « ancho »), encontramos el artículo de grado próximo -o ya no productivo: Elorrio (B) sobre elorri « espino albar », Orrio (N) sobre orri « hoja » ... [Salaberri, 2011:41]

eta gaur jarraitu nahi genuke kin hitz hauek:

Además, la mencionada -o podria ser componente del sufijo locativo -oa que encontrarnos en Aezkoa (N), Gipuzkoa, Nafarroa (Navarra), Ezpeloa (con base ezpel «boj», aldea despoblada del valle de Arakil, N), Ondarroa (B, sobre hondar «arena»), o en microtoponimia, Iturroa ... [Salaberri, 2011:42]

non erlazionatzen da hóri "-o-" an Aezkoa eta an Gipuzkoa (besteak beste) kin el artículo de grado próximo -o, zein dén gure "-o" referentziala an "-(k)o" guztiak, non, gure analisian, "-k-" hori izanen litzaké epentetikoa. [>>>]

Salaberri (2011): "... en toponimia vasca, al igual que en antroponimia (...), encontramos el artículo de grado próximo '-o' ya no productivo: Elorrio (B) sobre elorri"

Mintzátuz gain "-o" referentziala, Patxi Salaberri-k dio an bere "De toponimia vasco-pirenaica: sobre el sufijo -otz, -oz(e)" (2011):

... en toponimia vasca, al igual que en antroponimia (Ezkerro, Xurio - Jurio - Txurio, Zabalo ... , sobre ezker « izquierdo », xuri, txuri « blanco » y zabal « ancho »), encontramos el artículo de grado próximo -o ya no productivo: Elorrio (B) sobre elorri « espino albar », Orrio (N) sobre orri « hoja » ... [Salaberri, 2011:41]

non izanen genuké "-o" referentzial hori orobat an toponimia. [>>>]

Nóla funtzionatuko luké "ko" erlazionatzile adjetibo orokorrak prepositiboki?

Genioén herenegun ze "... ko" postpositiboa dá erlazionatzaile adnominal orokor bat:

Bai, "-ko" horrek produzitzen ditu modifikatzaile adjetibo konplexuak zek eginen liokete referentzia ki izen bat ("adnominalak") bidéz azken "-o" referentzial hori (an "-(k)o).

irákurriz adibideak nola hau:

• guk ikusitako jendea.
  

Eta nóla funtzionatuko luké halako erlazionatzile adjetibo orokorrak prepositiboki?

• ... jendea ko guk ikusi dugu.
  

Horrela, eta besteak beste, bihurtuko litzaké tresna erlatibo prepositibo orokor bat (gogoratu gaitezen ze perpaus erlatiboak finean dirá perpaus adjetiboak).

• Ekarri behar dituzu apunteak ko tratatzen duté gai hori.

Printzipioz, dirudi oso erabilgarria, nahizta gehiago praktikatu beharko zen. Praktikak esanen. [>>>]

Mitxelena (1972): "..., '*mendiango' se realiza en la superficie como 'mendiko'."

Mintzo ginén atzo gain "-ko" erlazionatzaile adnominala esánez:

Bai, "-ko" horrek produzitzen ditu modifikatzaile adjetibo konplexuak zek eginen liokete referentzia ki izen bat ("adnominalak") bidéz azken "-o" referentzial hori (an "-(k)o).

Horretaz mintzo zen Mitxelena (1972) noiz zioén:

..., *mendiango se realiza en la superficie como mendiko. [Mitxelena, 1972:315]

Hortaz, "mendiko" horretan, "ko" izanen litzaké erlazionatzaile adnominala arten sintagma inesibo bat eta izen bat. [>>>]

"-ko" dá erlazionatzaile 'adnominal' orokor bat zek eginen lioke referentzia ki izen bat ("adnominala") bidéz "-o" referentzial hori

Jarráituz kin gure azken egunetako ildoa, R. L. Trask-ek dio an bere "The history of Basque" (1997):

"The 'relational" or 'adnominal" suffix -ko ... (...) to produce a complex adjectival modifier ... [Trask, 1997:100-102]

emánez hainbat adibide:

Bai, "-ko" horrek produzitzen ditu modifikatzaile adjetibo konplexuak zek eginen liokete referentzia ki izen bat ("adnominalak") bidéz azken "-o" referentzial hori (an "-(k)o). [>>>]

'Gonsalu ko Mendiko' edo 'Jaiak ko Bilbao' (2023)

 Zioén atzo Txopi-k gain "ko" postpositibo soltea ("Gonsalu Mendico co"):

¿Zubia artean deklinazio ta preposizio? Kasualitate?

Interesgarri, oso interesgarri! [Txopi]

Eskerrik asko, Txopi. Bai, oso interesgarria irditzen zaigu ikustea "ko" solte postpositibo bat. Behin isolatua, are errazagoa da bere aukerako aurreratzea:

Gonsalu ko Mendiko

Jaiak ko Bilbao

non "ko" horrek eginen lioké referentzia ki hurrengo elementua. Eta ez litzaké baizik euskara hutsa. Aukeran, noiz nahi den. [>>>]

'Gonsalu Mendico co' (~1140)

Egiten genuén atzo galdera hau:

• Testigatu al da inoiz "ko" idatzi solte bat?

Eta gauza da ze ondorengo adibidea irakurri ahal dugu an Mitxelenaren "Notas lingüísticas a «Colección diplomática de Irache»", 1969:

... Gonsalu Mendico co ... [Mitxelena, 1969:10]

non, Mitxelenak dioenez, dauzkagu bi "ko":

... diminutivo el primero ... [Mitxelena, 1969:10]

eta

... derivativo el segundo ... [Mitxelena, 1969:10]

zein ...

... aparecerían reunidos en Gonsalu Mendico co ... [Mitxelena, 1969:10]

non bigarren "ko" hori, lekukoa baita, solte agertzen zaigun. [>>>]

Testigatu al da inoiz "ko" solte bat?

Jarráituz kin aurreko kontuak gain "-ko" ezberdinak eta euren balizko sorrerak eta balio diferenteak (nahiz guztiak hasieran izan litezkén berdin referentzialak), gaur soilik egin nahi genuke galdera bat?

• Testigatu al da inoiz "ko" idatzi solte bat? 

Zeren, behin solte ikusita, are errazagoa da bere desdoblamendua, nahi izanez gero. [>>>]

-OTE (-KOTE)

 Zioén Erramun Gerrikagoitia-k atzo:

Hor daucagu ere zabalote adjectivoa.

Eskerrik asko, Erramun. Bai, "zabalote" horretan agertzen zaigú "-ote" sufijoa, zek dirudi (ahóskatu: zetirudi) berbera zein agertzen baitá an gaztelaniako "anchote". Gainera, gaztelaniaz oso produktiboa da "-ote" atzizkia, inkluso egínez reduplikazioak ("anchotote"). Honela mintzo da L. M. Mugica gain atzizki hori (an bere "Origen y desarrollo de la sufijación euskérica", 1978):

La constatación de un mismo sufijo en castellano y euskara es fácilmente observable ... [Mugica, 1978:324]

Guk, sarrera honetan, soilik azpimarratu nahi genuke nóla euskaraz gehien-gehinetan erabiltzen dén "-kote" aldaera ("zarkote"), non gehitutako "-k-" hori ez litzake baizik gure betiko "-k-" epentetikoa. Atzizki hori ez da soilik erabiltzen gain adjetiboak, baizik-ere gain izenak nola:

liburu(k)ote = librote

non, Mugica-k gorago dioenez, erraz ikusten da bi erabilera horien parekotasuna, eta baita nóla euskaran gehitu dén "-k-" epentetiko bat, hain komuna an halako fusioak. [>>>]

'Eneko zabalo' versus 'Eneko Zabalko'

Tituluko "zabalo" horrek adieraziko luké (ikus atzoko sarrera):

• zabalo = zabalori = zabal hori

bitárten tituluko "Zabalko" hori litzaké:

• Zabalko = Zabalkori = Zabalko hori

non "-k-" epentetiko horrek ezberdinduko luke nóiz bere osteko "-o" horrek adierazten duén leku bat (kin "-k-" an "Zabalko") eta nóiz "-o" horrek sinpleki adierazten duén karakteristika bat (gabé "-k-" an "zabalo").

Gerora, "-o" referentzial horren zentzua galduko zén, eta "-ko" formak izaera berria hartuko zuén lótuz lekua ("Zabal") eta "-o" berria (zein dén "hori") an "Zabalko hori" (non hasierako "-o" = geroko "hori"). [>>>]

'Eneko zuhurro' versus 'Eneko Erroko'

Atzokoan (eta herenegun) aipatzen genuén "çalduno" forma, zeinen bukaerako "-o" hori litzaké berbera zein agertzen den an "otsoko" edo "neskato", nahiz azken erabilera horietan dén agertzen kin "-k-" eta "-t-" epentetikoak. Azken "-o" hori orobat izanen litzaké berbera zein agertzen den an "Erroko", edo "derauko" (kin "-k-" epentetikoa). 

Finean, "-o" hori izanen litzaké referentzia bat, jatorriz hurbileko referentzia bat, zein gero joanen zén bihurtzen diminutibo-hipokoristikoa (gaur egun funtzio horretan bereiztu dá "-to/-tto/-txo"), edo beste erabileratan, erlazionatzaile orokor moduko bat (gaur egungo "-ko" erlazionatzailea).

Esan nahi baita ze, gure analisian:

Eneko zuhurro 

izanen litzaké formalki oso antzekoa nola: 

Eneko Erroko

epentesiak gorabehera. Gure ikuspuntutik, hirurek konpartituko lukete "-o" referentzial berbera. [>>>]

Irigoyen (1981): "Salvador çalduno (...) Salvador ese caballero"

 Atzokoan ikusten genuén honako itzulpena te "-o" an "çalduno":

Salvador çalduno (...) Salvador (el) caballero (este) [Azkarate eta Altuna, 2001:41]

eta gaur aipatu nahi genuke beste hau ganik Irigoyen (an "Haur ola zirola", 1981):

Salvador çalduno (...) Salvador ese caballero [Irigoyen, 1981:386]

Bai, "çalduno", esan nahi baitá "çaldun hori". [>>>]

Azkarate eta Altuna (2001): 'Salvador çalduno' = 'Salvador (el) caballero (este)'

Mintzo ginén herenegun gain bi "-ko", zein jatorriz izan zitezkén referentzialak (atzo genioenez, referituz ki "-o", referituz ki "hori"). Lehenengoa bihurtuko zén diminutibo-hipokoristikoa, hasieran izenetan:

"Otsoko" diminutibo-hipokoristikoan ere, amaierako "-(k)o" hori interpreta geinke nola hurbileko referentzia (deiktiko) bat ki pertsona hori zeini referitzen ari dén hiztuna. Zérbait nola:

Otsoko = Otsokori = Otso hori

Eta bigarrena, agertzen da an abizen modukoak (jarraitzen dugú hemen): 

..., Eneco Erroco (..., 1219), ... [Mitxelena, 1969:8-9]

non, gure ikuspuntutik, akaso esaten ari zén:

Eneko Erroko = Errokori = Erroko hori"

horrela referitzen zirelarik justu ki Eneko Erroko (hori), eta ez ki, demagun, Eneko Iturraldeko (hori). Hor, jada, izeneko "-ko" hori izanen zén diminutibo hutsa, bitarten abizenekoa hasiko zén nola referentziala (kin amaierako "-o").

 Gaur azpimarratu behar dugú ze baita erabili dá "-o" referentziala ere, an abizen-modukoak:

Salvador çalduno (...) Salvador (el) caballero (este) [Azkarate eta Altuna, 2001:41]

Adibideotan, nagusiki erabiltzen zén kin adjetiboak. [>>>]