Andoni Egaña (2022): "Euskararen senetik pare-parera zetorren esamoldea zen."

Gaur azpimarratuko dugú beste zatitxo hau an textua ti Andoni Egaña (Berria, 2022) zeintaz gatozen mintzatzen an azken sarrerak:

Ratioa

2022ko ekainak 23

Umetan, ez genuen ikastolan bider erabiltzen. Zeinua bai; hitza ez. -ko atzizkia erabiltzen genuen biderketak burutzerakoan. Sei seiko, hogeita hamasei. Zazpi lauko, hogeita zortzi. Bi zazpiko, hamalau. Euskararen senetik pare-parera zetorren esamoldea zen. Seina behiko sei multzo, hogeita hamasei behi. Zifrak handitzen hastean sortzen zen arazoa. Berrehun eta berrogeita hamabi, laurogeita hamazazpiko... Ditxosozko -ko biderkatzailea heltzen zenerako zorabiatu egiten zinen esaeran, ulermenean, denean. Eraginkorragoa da, bai, bider hori tartean sartzea. Arnasa handia ematen dio esan behar duenari bezala ulertu behar duenari ere.

Hortxe, beraz, aurkitu dugú euskararen sena, sen sintaktikoa, zein ez den baizik inertzia estruktural bat guztiz baldintzatua ga (ganik, ganikan, gati) bere tresneria morfosintaktiko zirkunstantziala. Zeren, edozein hizkuntzaren sen sintaktikoa derivatzen dá zuzenean ti bere tresna estrukturalak, zek ahalbidetuko duté erraztasun gehiago edo gutxiago ki lotu hitzak eta sortu expresioak an modu bat edo bestea.

Askotan esan dugunez, hizkuntza dá teknologia bat, eta bere piezek erraztuko dituzté estruktura eta emaitza batzuk berdin nola zaildukó beste batzuk, nondik sortzen dirén inertzia sintaktikoak, ohitura batzuk zein, diogunez, segitzen dirén ti euren tresneria morfosintaktikoa, zein izan ahal dén komunikatiboki ahaltsuagoa edo ahulagoa.

Baina, hizkuntza guztien barren-barreneko sen sintaktikoa aurkitu nahi badugu, hori dá sen komunikatiboa, sen komunikatibo humanoa, zein dén azken gidaria e evoluzio linguistikoa, azken gidari orokorra, eta zein dagoén gainén edozein inertzia teknologiko partikular edo zirkunstantzial. Sen humano hori joanen da bilatzen (eta, ahal badu, aurkitzen) aukera komunikatibo eraginkorragoak. Sen humano komunikatiboa dá benetako sen sintaktiko universala. [>>>]