Lander Garro (2025). "Ezpataren distiraz irteten dira hitzak, eta ezpataren aho zorrotzaz sartzen zaizkizu garunean."

Atzokoan jasotzen genuen Lander Garro-ren zine-kritika bat non mintzo zen burúz argentinar zinema, nondik hartu dugún zatitxo hau:

Ezpataren distiraz irteten dira hitzak, eta ezpataren aho zorrotzaz sartzen zaizkizu garunean. [Garro, Berria, 2025]

Eta zinema argentinar (komunikatiboki arras efektibo) horren antipodaetan kokatuko genuké japoniar zinema, hain baldintzatua komunikatiboki (informatiboki eta expresiboki). Justuki horretaz, gogoratu nahi genuke ondoko sarrera, non komentatzen genuén teknologia regresiboaren komenientzia an hizkuntzen sorrera-garaia, bai eta bere inkomenientzia noiz behar komunikatiboak handitzen doazen, halan ze guztiz komeni da ahalegin proaktiboak egitea (beti ere, asmoz eta jakitez) xedé joan garatzen sintaktikoki munduko sintaxi guztiak (eskáiniz aukera progresibo gehigarriak, ordezta ibili egiten era guztietako ahalegin reaktiboak):

• [1333] Txopi: "... ahal dugu konprobatu an modu praktikoa noiz ikusten dugun film japoniar bat, hizkuntza bat zurrunki regresivoa." 

Txopi-k zioén atzo:

Lagunak on Balbula, nahi dut komentatu film bat zein nuen ikusi ostegunean Donostin. Film japoniarra da eta dute botatzen an bertsio originala; titulua da gazteleraz "La Mujer del Espía" ta dago oinarritua an istorio bat on bikote japoniar bat an urteak 1940-1945.

Dena dala, ez da nire asmoa hitz egitea buruz filma baizik ta buruz erabiltzen duten hizkuntza. Hasieratik du deitzen atentzioa zeren dira elkarrizketa oso xinpleak: esaldi bakun bat gehi esaldi bakun bat ta honela aldiro. Tarteka dute sartzen esaldiren bat subordinatua baina oso gutxi ta gainera ez dakit zertaz, alegia zeren zegoen an jatorrizko bertsioa ala zeren zuten idatzi itzulpenean. Hau da nire ustez, azaldu zen esaldirik gehien zaila:

- ¿A qué debo el placer de tu visita?

Alegia, hemen tratatzen diren gaiak ez direla bakarrik teoria hutsa eta hau ahal dugu konprobatu an modu praktikoa noiz ikusten dugun film japoniar bat, hizkuntza bat zurrunki regresivoa. [Txopi]

Bai, japonieraren teknologia sintaktiko hori (zurrunki regresiboa) dá teknologia bat zein ondo zetórren noiz hizkuntzak sortzen ari ziren, noiz mezuak zirén oso kontextualak, noiz nahikoa zen esatea hitz bat (izen bat) afinda uler zedin mezu osoa (aditza eta sujetua gehien-gehienetan kontextualak baitziren), noiz ez zen bereziki lagungarria aisa diskurritzea gain ideiak zeren kontextuak azaltzen zuén ia dena, ia beti. Halako sintaxi buruazkena sortu zen naturalki tikan (edo kin) keinuak (ezin kontextualagoak), eta hola, baliabide buruazkenak joan ziren garátzen naturalki gain oinarrizko OV estruktura hori, sortuz baliabide buruazkenak an sintaxi buruazkena (OV kin postposizioak).

Baina hizkuntza bat dá erreminta ikaragarri bat zeinen posibilitateak ez diren amaitzen kin mezu zuzen-labur-bapatekoak, eta baldintza batzuetan, hiztunak joanen ziren aurkitzen bideak ki teknologia potenteagoa, emanez aukera komunikatibo aberatsagoak eta efektiboagoak azpi baldintza komunikatibo gerota orokorragoak. Eta ez gaude mintzatzen gain lexiko zabalagoa (hori ere), baizik nagusiki gain estruktura sintaktiko progresibo eta irekiagoak zein zúten ahalbidetzen komunikazio aberatsagoa, finagoa, erosoago eta, denaz gain, efektiboagoa.

Teknologia hori ez da inorena, dá sinpleki humanoa, nola dén komunikazioa, eta da hain gauza ona eta aberasgarria zein jendaki guztioi dagokigún saiatzea laguntzen adáptatzen posibilitate potente horiek ki munduko mintzaira guztiak (antzera nola ere zenbakiak, edo idazkera bera, edo...), zeren horrela mintzaira horien hiztunak komunikatiboki hobeki biziko baitira. Horren alde jotzea dá jotzea aldé garapen/progreso komunikatiboa, zein dén hain zentrala an bizitza humanoa ze konsideratu ahal dá garapen humanoa.

Hortaz, eta amaitzeko, azpimarratu nahi genuke ze hau guztia ez da teoria hutsa: japonieraren erabiltzaileak komunikatiboki askoz hobeki biziko lirake baldin gradualki (asmoz eta jakitez) joango balira adaptatzen gerota aukera burulehen gehiago ki euren teknologia komunikatibo buruazkena. Horrela egongo lirake gutxio baldintzatuak an euren gauzapen komunikatiboa, eta izanen lirake gehio eurak.

Bai, zinema japoniarra aurkitzen da an antipoda komunikatiboak on zinema argentinarra: hain da hura baldintzatua komunikatiboki (informatiboki eta expresiboki). Eta Txopi-k dioenez, goragoko guzti hori ahal dugu konprobatu. [2854] [>>>]