Baina..., hipotesi (loose) hori ez da hipotesi bat zeren hasieratik ere bádakigu ze bete beharko da

Behin baztertua (ikus azken sarrera) a hipotesia ezen hizkuntza guztiek duté ber IR, zein den neurri bát oinarritua an erlazioa arten irakur-denbora interlinguistikoak:

Our hypothesis of equal IR among languages is thus invalidated, ... [Pellegrino et al., Language, 2011:547]

eta behin, hortaz, konprobaturik ezen bádira hizkuntzen artean diferentzia ondo nabarmenak an irakur-denborak:

IRL [L hizkuntzaren Information Rate] exhibits a greater than 30% degree of variation between Japanese (0.74) and English (1.08), invalidating the first hypothesis of a strict cross-language equality of rates of information. [Pellegrino et al., Language, 2011:551]

autoreek konsideratuko duté, behartuta (one has to consider), bigarren hipotesi bat, ahulagoa (loose), zein den hau:

Consequently, one has to consider the alternative loose hypothesis that IRL varies within a range of values that guarantee efficient communication, fast enough to convey useful information and slow enough to limit the communication cost (in its articulatory, perceptual, and cognitive dimensions). [Pellegrino et al., Language, 2011:547]

Baina, gure begietara, baldintza horiek ez dute bermatzen komunikazio efizientea, baizik soilik ahalbidetzén a existentzia hen hizkuntzak, esan nahi baita da ze, derrigor, munduko hizkuntza guztiek beharko dute funtzionatu nahiko arin ki emán informazio lagungarri-interesgarriak, eta nahikoa astiro ki ahalbidetu kodifikazio eta deskodifikazio informatiboa. Gauza da ze, bi muga horien artean, báda mundu bat posibilitate, non ez den egon behar efizientzia berdina (adibidez, sintaktikoa).

Izan ere, muga horiek soilik dirá existentzia-baldintza minimoak ki hizkuntzak, an zentzua ze ez balira beteko, hizkuntza batek ez luke zentzurik: ez badoa nahikoa arin ki eraman informazio erabilgarria (convey useful information), edo ez badoa nahikoa astiro ki izan kodifikagarria eta deskodifikagarria (limit the communication cost [in its articulatory, perceptual, and cognitive dimensions]), ez dirudi hizkuntzarik izango genukenik, ez bailitzaké minimoki funtzionala.

Beraz, gure aburuz, ustezko hipotesi hori ez da hipotesi bat, zeren hasieratik ere bádakigu ze, hizkuntza existitzen bada, bete beharko da. [⇶]

Indargea vs gihartsua (kostu kualitatiboa)

Xabier Errotetak dio, erantzunez ki Erramun: 

Erramun jauna:
Galdetzen duzu badenez diferentzia kualitativorik inter bi esaldi hauek:
“Txina Obama faltan botatzen hasia da”
“Txina hasia da faltan botatzen Obama”
Eta erantzuna argia da: bada diferentziarik, eta ez nolanahikoa.

Lehen esaldia da esaldi altubiano arketipikoa, ustezko arau gramatikal fantasioso baten itzalpean moldatua, artifiziala, regresivoa, euskal retorikan tradiziorik gabea (tradizioa deitzen diot idazle zaharren praxi zaharrari), geza, indargea, motela, bere laburrean ere argia baino gehiago iluna, dorpea eta, guztiarekin ere, egungo akademiak hobetsia eta lorifikatua.

Bigarren esaldia duzu justu lehenaren kontrakoa: euskal tradizio klasikoaren bidetik apailatua, realista, argia, gihartsua, airosa, progresivoa, gardena eta ulerterraza, eta –uste izateko da—horrexegatik beragatik euskal akademiaz ez bada gaitzetsia bai argiki bigarrenetsia, preteritua eta neglitua.

Ordena deduktibo-burulehena (analitikoa, progresiboa, jarraitua, koherentea, pausatua...) ez da izaten soilik, eta oro har, efizienteagoa ezi bere kide induktibo-buruazkena (efizienteagoa izatea dá lortzea helburu komunikatibo berberak baina gutxiago kostata), baizik-ere efektiboagoa edo eraginkorragoa (hobeto ere adaptatzen da ki helburu komunikatiboak on hiztuna, eraginez efektu pragmatikoki egokituagoakoak, kontrolatuagoak, arian-arian interpretagarriagoak, intonazionalki moldagarriagoak eta azken buruan efektiboagoak ondorioz-eta bere koherentzia sintaktiko-interpretatibo handiagoa).

Horrela, mintzatuz oro har eta an baldintza orokorrak, ordena induktibo-buruazkena ezin izanen da berdin eraginkorra nola bere versio deduktibo-burulehena, ezin lortuko du ber eraginkortasuna. Esan nahi baita ze, adibidez, japoniera ez da izanen, ezta urrutitik ere, berdin eraginkorra nola inglesa. Japonieraz eduki informazional guztiak pasa daitezke, baina askoz gutxiago eraginkorki, askoz gutxiago efektiboki, eta hori dá arazo (konparatibo) oso-oso larria (kontestu komunikatibo exigenteetan, kruziala) zeinen soluzioa soilik landu daiteke arartez garapen graduala on (aukerako) estruktura eta baliabide potenteagoak (kuantitatiboki eta kualitatiboki) nola diren estruktura eta baliabide deduktibo-burulehenak.

Efektuak izanen dirá ageriagoak edo ezkutuagoak (segun kontestua eta tresneria sintaktiko erabilgarria), baina hor egonen dira harik-eta eskura izan aukera sintaktiko deduktibo orokor potente eta erosoak.

Sintaxi deduktibo-burulehena dá progreso komunikatibo handia, dá progreso humanoa. [⇶]