ostirala, abendua 14, 2018

"lein-ze..." (2 silaba) versus "lehenago ezik..." (6 silaba)

Azken sarreran aipatzen genuen Gilenek emandako adibide bat non agertu "lein" hitza ki esan "lehen". Eta gauza da ze halako aldaera formalak izan daitezké ondo interesgarriak afin adierazi adiera (erabilera) sintaktiko espezifikoak.

Adibidez, "lein-ze" erabil liteke espezifikoki ki egin konparazioak:
lein ezik... = lein-ze...
non, ageri denez, "lein" hori ez den baizik "lehen" laburtu bat (silaba bat gutxiago), eta non "ze" hori ez den baizik bát forma laburtu ti "ezik" (beste silaba bat gutxiago), halatan-ze "lein-ze" horrek ematen digu bi silabako konparatibo espezifiko eta matizatu bat.

Izan ere, gauza ona da (eta ez gutxitan erabakiorra respektu erabilera) eze nexu sintaktikoak izan daitezén arinak, eta ez astunak. Nexu sintaktikoak erruz erabiltzen dira, etengabe ere, eta baldin astunak, bihurtu daitezke nola hesiak ze oztopatu fluitu diskursiboa. Ez da berdin aukeratzea: "lehenago ezik..." (6 silaba) edo "lein-ze" (2 silaba): bigarrena (laburragoa, arinagoa) izan beharko litzake forma orokorragoa, bitartean-ze aurrenekoa (luzeagoa) geldi liteke tzat erabilera askoz-askoz-askoz enfatikoagok, non akaso oso-oso-oso bereziki azpimarratu nahi dugu konparatiboa (akaso silabaz silaba ahoskatua). 

Agerikoa (estatistikoki aisa konprobagarria) da nóla, munduko hizkuntzetan zehar, nexu sintaktiko erabilienak ondo laburrak izaten diren, gehienetan monosilabikoak. Gauza da ze maizatasunak higatu egiten ditu halako hitzak, eta utzi behar zaie bilatzen euren versio arin funtzionalena. Nola genien hemen, beharrezko baliabide burulehenak ezin dira izan edozein, bereziki noiz maiz erabiliko diren. Formak baldintzatzen du funtzio posiblea, baldintzatzen du funtzionalitatea. []

Etiketak: ,