Gakoa da efektibitate informatibo-expresiboa

Aurreko sarreran komentatzen genuen nóla, noiz aztertu zergátik ez den irakurtzen euskaraz hainbeste nola espero ziteken (edota zergatik ez den erabiltzen euskara hainbeste nola espero ziteken), báden arrazoi printzipal bat, zein ezin liteken inoiz ere ahaztu: efektibitate sintaktiko-expresibo diferentziala hon sintaxi burulehenak respektu sintaxi buruazkenak.

Har dezagun a liburua "Ipuin hautatuak" ga Jorge Luis Borges, zeinen itzulpenarekin Juan Garziak irabaziko zuen 1999ko Euskadi Saria ki itzulpen hoberena ("Joskera Lantegi" 1997koa da). Irakurtzen hasi eta lasterrean irakur daitezke honako bi esaldi hauek:

Entzun dute labur idaztea bertute dela, eta hamar esaldi laburretan luzatzeari deritzote labur idaztea, eta ez luze bat taxuz erabiltzeari. (Laburtasunaren hitzontzikeria horren, sententziaka jardun behar zoro horren adibide arauemailerik bila daiteke Hamleteko Polonio daniar estatu-gizon ospetsuaren mintzakeran, edo eta Polonio berezkoarenean, Baltasar Gracián-enean, alegia).

zein atera baita hemendik:

Oyeron que la concisión es una virtud y tienen por conciso a quien se demora en diez frases breves y no a quien maneje una larga. (Ejemplos normativos de esa charlatanería de la brevedad, de ese frenesí sentencioso, pueden buscarse en la dicción del célebre estadista danés Polonio, de Hamlet, o del Polonio natural, Baltasar Gracián.)

Fijatu gaitezen bereziki bigarrenean:

Laburtasunaren hitzontzikeria horren,...
Laburtasunaren hitzontzikeria horren, sententziaka jardun behar zoro horren adibide arauemailerik...
Laburtasunaren hitzontzikeria horren, sententziaka jardun behar zoro horren adibide arauemailerik bila daiteke...

Hor, Juan Garziaren ereduaren arabera suposatu beharko genuke ze galdegaia dá justuki:

[Laburtasunaren hitzontzikeria horren, sententziaka jardun behar zoro horren adibide arauemailerik] 36 silaba.

nahiz guk hasieratik irakurri nola balitz mintzagaia. Baina gauza da ze, originalean, parte rematikoena ez da hori, baizik ondorengoa:

Laburtasunaren hitzontzikeria horren, sententziaka jardun behar zoro horren adibide arauemailerik bila daiteke Hamleteko Polonio daniar estatu-gizon ospetsuaren mintzakeran,..

non aditz osteko sintagma ere ez da samurra:

[Hamleteko Polonio daniar estatu-gizon ospetsuaren mintzakeran] 23 silaba.

Konparatu kin:

Ejemplos normativos de esa charlatanería de la brevedad,...
Ejemplos normativos de esa charlatanería de la brevedad, de ese frenesí sentencioso,...
Ejemplos normativos de esa charlatanería de la brevedad, de ese frenesí sentencioso, pueden buscarse en...

zein amaitzen den honela:

Ejemplos normativos de esa charlatanería de la brevedad, de ese frenesí sentencioso, pueden buscarse en la dicción del célebre estadista danés Polonio, de Hamlet,...

Ez dago konparazio posiblerik arten efektibitate informatibo-expresiboa e sintaxi burulehena eta ahuldade sintaktiko-interpretatibo-expresiboa zein nagusitzen an bigarrena, zein aparte, Juan Garziaren eredupean, litzaké pragmatikoki nahasgarria ere.
______________________________________
[Hau da apirilaren 3ko sarrera, zein borratu dut nahigabe, eta hemen, apirilaren 5ean, berkopiatu]