Ez al da, finean, hizkuntzalaritza ofiziala (edo ortodoxoa) hizkuntzalaritzarik fantastikoena?

Honela hasten zuén Blanca Urgell-ek bere atzoko zutabea an Berria (2020-7-15):

XIX. mendean hizkuntzalaritza ofizialak lehenagoko mendeetan erdigunean egondako gaietako asko baztertu zituen, hala nola, giza-hizkuntzaren jatorria, hizkuntza unibertsala, eta abar. Bazterketa horrek eragin positiboa izan du ordutik hona alorrak izan duen garapen itzelean, hizkuntzalariak ulertu eta azaldu zitzaketen gaietan zentratu zirelako.

Eragin negatiboa ere izan du, ostera, La linguistique fantastique liburuan (1985) Sylvain Aurouxek-eta agerian jarri dutenez, hizkuntzalaritzak tradizioaren parte hori —Hizkuntzalaritza fantastikoa— barregarri utzi eta zientziaren esparru zilegitik bota baitu oraintsu arte, hizkuntzaren «alkimia» balitz bezala. [Blanca Urgell, Berria, 2020]

Horrek gogora ekarri dit ondorengo sarrera, titulatuá:

• "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa" (Balbula, 2016)

non genioén ondokoa referitzén ki hitz batzuk e Itziar Laka:

Luistxo Fernandez-ek aipatzen du hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20):

"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)

Sasi-teoria horien arabera, sintaxi (hizkuntza) batzuk izanen ziren komunikatiboki eraginkorragoak (oro har) zeren erabiltzen dituzte estruktura sintatikoki potenteagoak. Horrek, jakina, ez dakar ze munduko hizkuntza guztiak ez dira berez berdinak, izan ere denak ere bádira berez berdinak, baina gauza da ze hizkuntza (sintaxi) batzuk daude an estadio teknologikoki aurreratuagoa (garatuagoa) ezi beste batzuk (esan nahi baita ze hizkuntza garatuagoak ere pasatu dira ti estadio gutxiago garatuak). Berdin ere gertatzen da an edozein teknologia.

Teoria hori ez da sasi-teoria bat. Sasi-teoria bat izanen litzake zerbait internoki inkoherentea, esan nahi bata formalki kontradiktorioa an bere terminoak edo an bere logika. Baina teoria teknologiko-garatzailean (dei dezaiogun horrela) ez da barruko kontraesanik eta bere logika teorikoa gardena da.

Beste alde batetik, daukagu teoria sintaktikoki oroberdintzailea, zeinen arabera, dena da berdin: berdin da sintaxi edo hizkuntza batean eukitzea juntagailu kopulatiboak edo ez (nola "eta" edo "edo"), berdin da hizkuntza batek (hiztun batzuek) eskura eukitzea baliabide konparatibo berezituak edo ez, berdin da eukitzea estruktura erlatibo potenteak edo ez, berdin da SVO edo OSV...

Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. (Itziar Lakaren irakaskizuna. Ikus Luistxo Fernandezen "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20).

Berdin da edozer. Edozein kasutan ere, hizkuntza guztiak izanen dira berdin eraginkorrak.

Bi teoria kontrajarri daudenean, zéin gailenduko da? Ba, zientziaren ikuspuntutik, gailenduko da hura-ze lortzen du sostengu enpiriko handiena. Bide horretatik, teoria ezberdinek erakutsi beharko dituzte euren evidentziak eta argudioak afin komunitate zientifikoak (eta edozeinek) erabakí zein teoriak duen pisu gehiago. Hori litzake bide zientifikoa.

Bide antizientifikoa da bidea e autoritatea, esan nahi baita bidea e desautorizazio gratuitoa (bistan denez, oso merkea), zeintan ez den onartu ere egiten kontrako teoria (izanez ere, ez baita ailegatzen ki teoria, dá sasi-teoria). Horixe da bidea e Itziar Laka. Bide antizientifikoa.

Zientzian erantzun behar zaié ki argudioak, zein diren benetako protagonistak, ordezta egín deskalifikazio orokorrak, hain hutsalak nola antizientifikoak. Zeren, goragoko tesiei begiratuta, ez al da, finean, hizkuntzalaritza ofiziala (edo ortodoxoa) hizkuntzalaritzarik fantastikoena? [⇶]