astelehena, iraila 12, 2022

Zér egiten duté hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Genioén atzo:

... , gogora daigun zér egiten duten batzuk [chomskyarrek] eta besteek [funtzionalistek] noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Orain, aldiz, ikus daigun zér egiten dutén hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O): saiatzen dirá realitate hori azaltzen (an bere zentzu genuinoa) kin arrazoi komunikatiboak, funtzionalak.

Kasu honetan, gauza da ze sujetuak gehien-gehienetan izaten dirá thematikoak (esaldia zértaz mintzo den), eta justuki horrek bultzatzen ditu sujetu horiek ki hasiera te esaldia, non betetzen dutén euren funtzio thematikoa an modurik efektiboena azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak. Hori saiatzen ginen esaten adibidez an ondorengo sarrera:

 Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:
Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]
Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:
fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]
Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:
Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]
Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala. []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]
Bai, hóri bai dela azalpen bat, komunikatiboa, funtzionala.

Etiketak: , , , ,

igandea, iraila 11, 2022

Zér egiten dute hizkuntzalari chomskyarrak noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienak kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Erákustearren zéin den diferentzia arten hurbilketa chomskyarra eta hurbilketa funtzionalista, gogora daigun zér egiten duten batzuk eta besteek noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea e esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. Horiek ezin litezke izán oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amai dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan-ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik beretik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik-ze ondorioztatzen da ze bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

  • Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen diren, noiz daukán evidentzia sendoa ezen "subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla".

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere!   []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]
Hóri lizake euren "azalpena", azalpen biologiko bat, zeinekin "azal" liteken edozer, zeren jarrai-ki euren haria, edozein ordena izan litekén biologikoa.

Etiketak: , , ,

igandea, iraila 04, 2022

Erdozia (2006): "4. irudia. OSV baldintza prozesatzeko kostutsuena da."

Atzokoan genioén ze:

... , Erdoziaren experimentuan (Lakaren supervisiopean) ateratzen dá argiki nóla OSV dén ordena kostutsuena respektu SOV ...

Hori, ez dugu soilik guk esaten baizik-ere Erdoziak berak, nola konprobatzen dugun an bere 2006ko artikulua ("Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak prozesatzen" an liburuá "Andolin gogoan", 2006:291-306): 

4. irudia. OSV baldintza prozesatzeko kostutsuena da. [Erdozia, 2006]

Eta gogora daigun ze Erdoziak erabili dú bere azterbidea ("Norberak Gidatutako Irakurketa") nahizik konparatu zéin ordena den "konputazionalki errazagoa" (edo zailagoa) respektu besteak; esan nahi baita ze Laka-ren ustez aipatutako teknika horrek ordenatuko ditú hurrenkera horiek aráuz euren erraztasun (zailtasun) konputazional chomskyarra. Hala zioén Laka-k an bere "SVO eta OSV hurrenkerak" (publikatua an EHUko "Sareko Euskal Gramatika"):

Helburuen arteko bat subjektua hasieran duen hurrenkerak (SVO) objektua hasieran duen hurrenkera (OVS) baino konputazionalki errazagoa ote den jakitea da. [Laka, datarik gabekoa, gutxienez 2015ekoa]

non Laka justuki referitzen ari da ki kostu konputazional chomskyarrak.

Beraz, Erdozia heltzen da ki konklusioa (bide batez gaizki zeren soilik oinarritzen da an irakurketa-denborak) eze euskaran (ustez SOV oinarrikoa) OSV dá ordena konputazionalki kostutsuena (gain SOV, SVO eta OVS), nahiz SVO eta OVS ordenek behar dituztén ustezko desplazamendu chomskyar gehiago.

Esan nahi baita ze teoria horrek nabarmenki huts egiten du noiz explikatzen datuak, zein dén gauzarik txarrena zein esan ahal den gain teoria bat.

Etiketak: , , ,

larunbata, abuztua 27, 2022

... nola zientziak exigitzen duen.

Atzokoan mintzo ginen gain Itziar Lakaren jarrera prepotentea eta guztiz kontrarioa ki eztabaida zientifiko irekia eta zintzoa, nola zientziak exigitzen duen (jarrera antizientifikoa). Ez da zinez nire gustukoa, baina gaur behartua sentitzen naiz ki gogoratu nire kondizioa te:

  • Doktorea an "Analisi Ekonomikoa eta Ekonomia Publikoa", gogoratuz ze analisi ekonomikoa guztiz lotua dago kin edozein aukera arten baliabide linguistiko ezberdinak, eta ondorioz, orobat lotua kin evoluzio linguistikoa (adibidez).
  • Masterra an "Euskal Hizkuntzalaritza eta Filologia".
  • Irakaslea te Estatistika an UPV/EHUko departamentua te Metodo Kuantitatiboak.
  • Gainera, izan nuén ohorea te defendatu lehen euskal tesia an Sarrikoko Fakultatea (nik dakidala, bederen).

Uste dut ze, puntu honetara ailegatuta, guztiz beharrezko dela gogoratzea nire kondizioa te ikertzailea an ber instituzio publikoa non Itziar Laka ari den, hala nola ere Itziar Lakaren erantzukizun handia (nahiz ez duen erantzuten). Esan nahi baita ze Laka-k pilatzen ditú erantzukizunezko postuak barné euskararen instituzioak. Horretaz mintzo ginen an ondorengo sarrera, zein gogoratu nahi dugún jarraian:

Beherago duzu, irakurle, aurreko sarreran aipatutako artikuluá ti Laka ("SVO eta OVS hurrenkerak", publikatua an EHUko "Sareko Euskal Gramatika"), zein lasai pasa liteke ki annalak on antizientzia eta antidivulgazioa.

Artikulu hori, Borja izeneko batek aipatu zuen an "31 eskutik" (ikus artikuluá ti Gorka Lekaroz titulatzen "Uste dugunetik dakigunera, bitxikeriatik normaltasunera" an "31 eskutik" [2015-6-2]), eta Borjaren aipamen horren harian, aukera izan genuen egitekó zenbait kritika eta zenbait galderá ze behar duten explikazio bat. "31 eskutik" blogean bertan (gorago aipatutako artikuluan, gure azken komentarioan), hauxe galdetzen genuen, eta jarraitzen dugu galdetzen:
Bide batez, gogorarazi nahi dut ze Laka da hizkuntzalari ikertzailea an universitate publiko bat (bai-eta ikertzaile-burua an taldea non ari da Erdozia, zeini zuzendu baitzion tesia non agertzen gure hizpideko experimentuak) eta gainera euskaltzain osoa [[eta EHUko Euskara-Institutuko kontseilukoa]]:

Ez al da erantzukizun gehiegi isilik gelditzeko? [2015-6-22]
Ez da azalpenik heldu (deskalifikazio gratuitorik bai, ordea: ikus "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa"), eta (urte eta erdi geroago) artikuluak hortxe dirau, eskegita an EHUko orri bat, agerian utziz jarrera bát aurre zientzia, jarrera bát aurre kritika fundamentatua, jarrera bát aurre komunitate zientifikoa. Artikulu hori antizientzia da, antidivulgazioa, eta erakusle ezin hobea on prepotentzia antizientifikoá zeinekin jokatzen ahal duten gure guru sintaxilari ortodoxoek.
Bai, erantzukizun gehiegi isilik jarraitzeko, eta gaia oso serioa da.

Etiketak: ,

asteazkena, abuztua 24, 2022

..., hola saihestuz edozein eztabaida arten bere "ustezko superteoria" eta "sasiteoria bat"

Herenegungo sarreran, Givón (1979:1) mintzo zén gain "the rhythmic rise an fall of pseudotheories" an referentzia ki gramatika transformazional generatiboa ti Chomsky. Horrek gogoratu digu ze EHUko akaso hizkuntzalari chomskyar nabariena, Itziar Laka, justuki mintzo zén gain sasiteoria noiz referitzen zen ki gure lana, hola saihestuz edozein eztabaida zientifiko. Horretaz, gogora daigun ondorengo sarrera: 

Oso argigarria da konprobatzea nóla hizkuntzalari hori bera zein ari den sistematikoki erabiltzén argumentazio ustelak, sasiargumentazioak gabé ibilbiderik, eginak soilik gana konsumo propioa, justuki hizkuntzalari horrexek berak eztú izanen arazo minimoena ere saiátzeko botatzen ti eszenario zientifikoa edozein planteamendu ze-dún dudatan jartzén bere teoria, eta berarekin, bere posizio zientifiko eta soziala an esparru linguistikoa, zein den ia maximoa eskerki teoria galgarri hori

Eta hala eginen du gabé batere debaterik, gratuitoki, soilik erabiliz bere posizio prepotentea an establishment zientifiko eta soziala, nola egiten dutén an republika bananerorik eredugarrienak (hola, gutxienik, luzátuz area horien azpigarapena). Ikus an "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa":

Luistxo Fernandez-ek aipatzen du hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20):

"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)
Baina, gauza (arazoa) da ze Lakak dioen sasiteoria hori báda fundamentatua an logika komunikatibo garden eta potentea, eta báda sostengatua kin evidentziak ti esparru, esango nuké, guztiak (zein dirén bereziki argiak an literatura buruz euskara). Justuki alderantziz-ze bere teoria ahula, zein ezkutatzen da atzén kortinak e autoritatea. Bai, oso argigarria da.
Bai, hola saihestuz edozein eztabaida arten bere "ustezko superteoria" eta "sasiteoria bat".

Etiketak: , ,

osteguna, uztaila 15, 2021

Gure helburu funtzionaletarako, sujetua konsidera daiteke buru diskursiboa e esaldia (zeinen osagarri diskursiboa dén predikatua)

Atzokoan aipatzen genuen nóla estatistikak lagundu ahal digún erakusten nóla saiatu behar garen explikatzen zergátik hitz-ordenak erakusten dituztén hain maiztasun diferenteak. Eta hor ere, estatistikak ahal digu lagundu argitzén realitate berez-aski-ezkutu eta iheskorrak zein geldi litezke agerian noiz tratatu kopuru handiak, non antzeman daitezke joera interesgarriak. Puntu honetaz, gogora daigun a sarrera titulatzén "Sujetu sintaktikoa da tipikoki tema diskursiboa eta ajente semantikoa", non orobat mintzo da an termino estatistikoak:

Gure kasu honetan, zuk diozunez, sujetu gramatikala ez da beti izan behar tema edo/ta ajentea, baina sujetua izaten da húra zeintaz esaten dugun zerbait (esan nahi baita ze, maiz askoan sujetua izaten da thema), eta predikatua izaten da húra zein dugun esaten burúz sujetua (esan nahi baita ze, maiz askoan predikatua izaten da rhema).

Jakina, sujetua ahal da izán thema edo rhema, ajente semantikoa edo paziente semantikoa (edo eliptikoa), baina horrek ez digu ezkutatu behar ze existitzen dira korrelazio sendoak artén sujetu sintaktikoak eta tema diskursiboak edo/ta ajente semantikoak (berriro diot: esaldi bakan batean diskutitu daiteke edozer, baina agregatuki argi dira ageri erlazio estu horiek, eta datu agregatuetan ikusten dira tendentziak).

Jon Aske hizkuntzalari euskaldunak zioskun hemen:
There is a strong correlation between grammatical subject and topic, on the one hand and grammatical object (when there is one) and focus. Indeed, the category subject seems to be but the grammaticalization of the category topic (although not all subjects are topics, and some are indeed foci). [Jon Aske]
eta Comrie hizkuntzalariak hemen:
Las explicaciones para el predominio de los órdenes de palabras en los que el sujeto precede al objeto parecen tener base psicológica, de acuerdo con la preeminencia del agente en la posición agente-acción-paciente y la gran correlación entre el agente semántico y el sujeto sintáctico: ... [Comrie]
Aipatzen duzu, Patxi, Euskaltzaindiaren gramatika; eta Euskaltzaindiak berak sinatzen du ondorengoa (Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna):
Gramatika egituraz eta mintzagai egituraz mintzatu gara. galdera hauxe da orain: ba ote da bi egitura horien artean nolabaiteko loturarik edo bakoitza bere aldetik ote dabil? Badirudi erantzuna baiezkoa dela, hots, nolabaiteko lotura badela. Oro har, mintzagai egituran ditugun mintzagaia eta iruzkina gramatika egiturako subjektua eta objektua-aditza osagaiekin bat datozelako. [Euskaltzaindia, Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna, 29 or.]

Eta justuki horrregatik, zatio bere izaera tematiko tipikoa, hizkuntza gehienek bukatzen dute jartzen sujetua aurré beste edozer an esaldi kanonikoak, eta orobat horregatixe azal daiteke errazki zergátik "prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla" (Laka: ikus hemen). Eta azpimarratu nahi genuke ze prozesamendu-lan horietan egiten dírá experimentuak non berriro estatistikak (eta, zehazki, bere hipotesi-kontrasteak) jokatzen du oinarrizko papera ("[#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez"):

... ikusi dugu an [#1] nóla Lakak laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá tematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):
.
Hortaz, bádirudi ze sujetuak nagusiki thematikoak izanki, hobeki prozesatzen dira an hasiera e esaldia (azpi baldintza orokorrak), hain hobeki ze erakusten duté oso joera sendoa aldé posizio aurreratuena an esaldia: aurreneko posizioa.

Esan nahi baita ze sujetuak jokatzen du paper berezia an esaldia, zeren:

  • izanki gehienetan diskursiboki thematikoa
  • posizionalki joaten da an aurreneko posizioa
  • non prozesatzen den hobeki zein atzerago, orohar,

Gainera, Fernández eta Ortiz de Urbinak dioskutenez (an euren "Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:56):

  • ... perpausari (...) nahitaeztoa zaiola subjektua.
Horregatik guztiagatik, esan geinke ze, gure helburu funtzionaletarako, sujetua konsidera daiteké esaldiko buru diskursibo tipikoa, zeinen osagarri diskursibo tipikoa izaten dén predikatua (azken horren barruan aditzak jokatuko du paper zentrala nola predikatuko buru diskursiboa). []

Etiketak: , ,

ostirala, otsaila 26, 2021

Atzerakarga informatiboa vs atzerakarga konputazionala

Genioén atzo:

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

  • Alde batetik, kostu konputazionalá e mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoak dúte inplikatzen kostu konputazional bat.
  • Bestetik, kostu informatiboá zeinengatik, autoreen hitzetan ...
    ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

  • Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen ziren. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.
  • Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Lakak argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen da ti estruktura gramatikal antiinformatiboa.

Dio Lakak (Laka, 2008:16, ikus hemen):

Eragiketa sintaktikoek burmuinean gertatzen diren gertakariak izaki, baliabide mentalak erabiltzen dituzte, eta konplexutasun sintaktikoa handiagotuz doan neurrian, erabili beharreko baliabideek ere gora egiten dute, denbora gehiago erabiliaz [Laka, 2008:16].
eta gogoratzen digu ze estruktura sintaktikoki konplexuagoak eragiten dituzté "areagoko eragiketa sintaktikoak", halan-ze (Laka, 2008:16):

Adibidez, mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

Horretaz ere, Lakak aipatzen ditú ondorengo hitzak e Erdozia zeháztuz nóla prozesatuko liraken "prozesu sintaktiko konplexuago" horiek (an "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"...zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdoziaren hitzak (2006), zein Lakak aipatu an bere 2008ko artikulua]

Zama konputazional horri deitu genión atzerakarga chomslyarra (ikus hemen), baina gaur, modu deskriptiboago batean, dei geneioke "atzerakarga konputazionala".

Bestalde, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) mintzo dira buruz konputazioak, baina ez dira espreski referitzen ki euren kostua edo zama, baizik-ze, horren ordez, argiki mintzo zaizkigu buruz zama edo desoreka informatiboa zein den segitzen noiz ez diren koinziditzen estruktura gramatikalak eta informatiboak. Jakina, hortik sortzen dá "atzerakarga informatiboa".

Eta gauza da ze, atzerakarga konputazioanalak eta atzerakarga informatiboak ez dute euren artean zerikusirik. []

Etiketak: , , ,

ostirala, otsaila 19, 2021

[#6] Espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea e esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. Horiek ezin litezke izán oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amai dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan-ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik beretik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik-ze ondorioztatzen da ze bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

  • Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen diren, noiz daukán evidentzia sendoa ezen "subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla".

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere!   []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Etiketak: ,

larunbata, otsaila 13, 2021

[#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez

Hasi garelarik konparatzen OSV eta SVO ti ikuspuntua e euren potentzia-efektibitate komunikatiboa:

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez!

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzén (deitúz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren. Zér da hau? (ikus hemen)
ikusi dugu an [#1] nóla Lakak laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá tematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Hurrengo galdera da: ordena sujetulehen horiek nagusitzen al dira gain besteak an banaketa estatikoa (sinkronikoa) eta dinamikoa (diakronikoa) e munduko sintaxiak? Erantzuna da: argiki. Ikus ondorengo taula kin datuak ti Tomlin (1986), zein Lakak erabilí an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" (2008:7):

Datu estatiko horietan, sintaxi sujetulehenak dirá %87 bitartean-ze besteak %13, diferentzia handia, zeinen azalpen funtzionala aurkitzen baitugu an [#1] eta [#2]. Ikuspuntu formaletik, ordea, ez dago azalpenik (harantzago ti ustezko estruktura sintaktiko biologiko eta azaldubako batzuk) baina hala ere eta argudiatzeke, baztertu nahi dituzté "sasiteoriák" ze báduten azalpen komunikatibo argia. Hau guztia zinez absurdua da.

Báda, gainera, bigarren datu deigarri bat: Tomlin-en datu-basean justuki agertzen dirá zero OSV hizkuntza, esan nahi baita, bat ez. Dakigunez, maiztasun estatikoak soilik ematen dute informazio partziala, argazki moduko bat zein dén oso pobrea respektu informazio dinamikoa (zeintaz mintzatuko garen), non ikus daikegun (edo saiatu behintzat) pelikula askoz osoagoa (baldintza evolutiboak barne); baina, hala ere, bádira kasuak, nola maiztasun nulu hori (zero hori), non jada datu estatikoak dirén ondo adierazgarriak. []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Etiketak: ,

osteguna, otsaila 11, 2021

[#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua dá izaten 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:
Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]
Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:
fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]
Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:
Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]
Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala. []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Etiketak: , ,

asteazkena, otsaila 10, 2021

Faltsua, baina, nóri ajola?

Duela bost urte idazten genuén ondorengo sarrera:

non genioén:

Ea ulertzen dugun: artikulu horretan ["SVO eta OVS hurrenkerak"] Lakak konparatu ditu SVO eta OVS (ez du aipatu SOV), eta konparazio horretan dio ez dutela "inolako prozesamendu-abantailarik aurkitu subjektua lehenengo duen hurrenkeraren kasuan (SVO)" respektu OVS. Azken ezeztapen hori faltsua da, nola ikusia dugun (ikus Laka: norbaitek explikatuko al dit?).

Zehazkiago, Lakak diosku ze, bere experimentuan, "Emakumea ikusi du gizonak" eta "Gizonak ikusi du emakumea" esaldiek "prozesamendu-kostu berdinak" dituztela, zein berriro ere da faltsua, nola ikusia dugun (ikus Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak).

Eta orain, amaitzeko, esaten digu ze faltsutasun horiek bat-datoz kin "euskal hizkuntzalaritzan egindako aldarrikapen nagusia"; hots: " SOV hurrenkeraz bestelako hurrenkera guztiek prozesatze-lan handiago eskatzen dutela euskaldunon garunean" (beraz, SOV-k izanen luke prozesamendu-kostu txikiena arten ordenamendu guztiak).

Baina artikulu horretan ez da konparatu SOV (zein, lehen bezalaxe, izan liteke bai efektivoagoa ezi SVO eta OVS, bai gutxiago efektivoa ezi bi horiek, edo baita tartean egon...). Hortaz, esatea ze emaitza horiek (non ari diren konparatzen SVO eta OVS) bat-datoz kin goiko aldarrikapen linguistiko nagusi hori (non ari den konparatzen SOV) da nola ezer ez esatea. Ezer ez.

Kepa Erdoziak (2006) bai konparatu zituela lau hitz-ordenamendu (SOV, SVO, OVS eta OSV) elkarren artean, zuzenean. Eta hor, ordena bat nagusitzen bazen, hori zen SVO (akats-portzentajeetan, SVO ordenak zuen ateratzen emaitza esanguratsuki hobeagoa ezi OVS, SOV eta OSV, bitarten SOV ordenak soilik zuen ateratzen emaitza esanguratsuki hobeagoa ezi OSV), halatan non SVO ordenak izanen luke prozesamendu-kostu txikiena. Ez da arazorik, Erdoziak berak ere topatuko zuen bere ezbide propioa afin-eta, bukaeran, bat-etorri kin "Euskal hizkuntzalaritzan egindako aldarrikapen nagusia".

Baina, ez al du Lakak zuzendu behar EHU-k publikatutako desartikulu hori? (ikus "Unibertsitatea, zeru hori").

Orain, bost urte geroago, hortxe bertan darrai, eskegita an EHUko orri bat, nola genioén an sarrera titulatzén:

edo hemen:

non irakur daikegun:

Ez da azalpenik heldu (deskalifikazio gratuitorik bai, ordea), eta (urte eta erdi geroago) artikuluak hortxe dirau, eskegita an EHUko orri bat, agerian utziz jarrera bát aurre zientzia, jarrera bát aurre kritika fundamentatua, jarrera bát aurre komunitate zientifikoa. Artikulu hori antizientzia da, antidivulgazioa, eta erakusle ezin hobea hon prepotentzia antizientifikoá zeinekin jokatzen ahal duten gure guru sintaxilari ortodoxoek.

Bistan denez, gutxienekoa da tituluko huts tipografiko nahasgarri hori, atzo aipatutakoa (hor gutxienez bost urtez ere):

Titulua izan beharko litzaké:

SVO eta OVS hurrenkerak

Nóri ajola hau ere? []

Etiketak: ,

asteartea, otsaila 09, 2021

[#1] Laka: '... prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan.'

Dio Itziar Lakak an bere "SVO eta OVS hurrenkerak": 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Aurrena, artikulu horretaz egin nahi nituzke hiru ohar:

  • Artikuluan ez dago datarik, baina artikulu hori jada aipatzen genuen an sarrera titulatzén "Laka: norbaitek explikatuko al dit?" (Balbula, 2015eko ekaina). Beraz data horretan bázen publikatua.
  • Goragoko aipuko hizkuntza hori dá "a hizkuntza", a organoa.
  • Artikulu horretako tituluan, gutxienez 2015etik, báda huts tipografiko ondo-nahasgarria, artikulua ez baita referitzen ki konparazioa arten SVO eta OSV, nola tituluak dioen, baizik arten SVO eta OVS, nola agertú gaindi artikulu osoa. 

Baina, gaurko kontua da ze, hilabete bat beranduago, 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

  • Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen diren, noiz daukán evidentzia sendoa ezen "subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla".

Beste behin ere galdetu behar dut: "Laka: norbaitek explikatuko al dit?"

Hortaz, atzokoan genioén:

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez! 

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzén (deitúz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren.

Eta horixe (sujetulehena izatea) dá 1. argumentua (#1) aldéztuz ze SVO dá orohar prozesatzen errazago zein OSV (esan nahi baita, an baldintza orokorrak), hola eráginez estruktura potente-efektiboagoa. Hurrengo sarreretan saiatuko gara erakustén a evidentzia zein, genioenez, pilatzen dén alde SVO respektu, demagun, OSV. []

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Etiketak:

astelehena, otsaila 08, 2021

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez!

Ikus gure ondorengo sarrera (Balbula, 2016): 

Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa

Luistxo Fernandez-ek aipatzen du hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20):
"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)
Sasi-teoria horien arabera, sintaxi (hizkuntza) batzuk izanen ziren komunikatiboki eraginkorragoak (oro har) zeren erabiltzen dituzte estruktura sintatikoki potenteagoak. Horrek, jakina, ez dakar munduko hizkuntza guztiak ez izatea berez berdinak, izan ere denak ere bádira berez berdinak, baina gauza da ze hizkuntza (sintaxi) batzuk daude an estadio teknologikoki aurreratuagoa (garatuagoa) ezi beste batzuk (esan nahi baita ze sintaxi garatuagoak ere pasatu dira ti estadio gutxiago garatuak). Berdin ere gertatzen da an edozein teknologia.

Teoria hori ez da sasi-teoria bat. Sasi-teoria bat izanen litzake zerbait internoki inkoherentea, esan nahi bata formalki kontradiktorioa an bere terminoak edo an bere logika. Baina teoria teknologiko-garatzailean (dei dezaiogun horrela) ez da barruko kontraesanik eta bere logika teorikoa gardena da.

Beste alde batetik, daukagu teoria sintaktikoki oroberdintzailea, zeinen arabera dena da berdin: berdin da sintaxi edo hizkuntza batean eukitzea juntagailu kopulatiboak edo ez (nola "eta" edo "edo"), berdin da hizkuntza batek (hiztun batzuek) eskura eukitzea baliabide konparatibo berezituak edo ez, berdin da eukitzea estruktura erlatibo potenteak edo ez, berdin da SVO edo OSV...
Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. (Lakaren irakaskizuna. Ikus Luistxo Fernandezen "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20).
Berdin da edozer. Edozein kasutan ere, hizkuntza guztiak izanen dira berdin eraginkorrak.

Bi teoria kontrajarri daudenean, zéin gailenduko da? Ba, zientziaren ikuspuntutik, gailenduko da hura-ze lortzen du sostengu enpiriko handiena. Bide horretatik, teoria ezberdinek erakutsi beharko dituzte euren evidentziak eta argudioak afin komunitate zientifikoak (eta edozeinek) erabakí zein teoriak duen pisu gehiago. Hori litzake bide zientifikoa.

Bide antizientifikoa da bidea e autoritatea, esan nahi baita bidea e desautorizazio gratuitoa (bistan denez, oso merkea), zeintan ez den onartu ere egiten kontrako teoria (izanez ere, ez baita ailegatzen ki teoria, dá sasi-teoria). Horixe da bidea e Itziar Laka. Bide antizientifikoa.

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez! 

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzén (deitúz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren. Zér da hau? []

Etiketak: ,

larunbata, urtarrila 09, 2021

Chomskyarrak atera behar dirá ti euren mundu paraleloa

Bueltatuz ki artikulua e Laka ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008) non autorea saiatzen den justifikatzen bere teoria chomskyar ortodoxoa (buru-parametrikoa) kontrá teoria chomskyar alternatibo bat (antisimetrikoa, nondik, bide batez, deduzituko baitzen ze SOV ordenak dú, orohar, prozesamendu-kostu altuagoa ze SVO), gogora gaitezen ze artikulu hartan katedratiko getxotarra zúen aipatzen Gibson hizkuntzalaria bi aldiz jarraian (ikus an "Atzerakarga chomskyarra"), saiatuz lotzen literatura teoriko chomskyarra eta literatura buruz prozesamendua e informazioa. Areago, Lakak esaten digu ze:

hau da ze, "hizkuntzalaritza" eta "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" konvergitzen ari dira inkluso an azalbideak. Egia esan, ez dakigu Laka zehazki zértaz ari den noiz mintzo den buruz "hizkuntzalaritza", baina antzeman ahal dugu ze referitzen ari da ki bere hizkuntzalaritza (hizkuntzalaritza chomskyarra), zeren "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" berez da hizkuntzalaritza funtzionala.

Baina, tira, gauza da ze Lakak (eta Erdoziak) aipatzen duté bi aldiz Gibson. Ikus daigun zértan ari den Gibson ("Information processing and cross-linguistic universals", 2016):

Beraz, Gibson erabiltzen ari da informazio-teoria eta informazio-prozesamendua arrén azaldu hizkuntz evoluzioa, eta, dioenez, ikerketa-plan hori gertaten ari da produktiboa. Gauza da ze hori dá planteamendu funtzionalista bat, eta ez dago konvergitzen kin mundu paraleloa e hizkuntzalaritza chomskyarra, baizik divergitzen, guztiz. []

Etiketak: , , ,

asteartea, abendua 22, 2020

..., nola eginen litzakén an ereduzko republika bananero bat

Oso argigarria da konprobatzea nóla hizkuntzalari hori bera zein ari den sistematikoki erabiltzén argumentazio ustelak, sasiargumentazioak gabé ibilbiderik, eginak soilik gana konsumo propioa, justuki hizkuntzalari horrexek berak eztú izanen arazo minimoena ere saiátzeko botatzen ti eszenario zientifikoa edozein planteamendu ze-dún dudatan jartzén bere teoria, eta berarekin, bere posizio zientifiko eta soziala an esparru linguistikoa, zein den ia maximoa eskerki teoria galgarri hori

Eta hala eginen du gabé batere debaterik, gratuitoki, soilik erabiliz bere posizio prepotentea an establishment zientifiko eta soziala, nola eginen litzakén an ereduzko republika bananero bat (eta oztopatuz garapena). Ikus an "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa":

Luistxo Fernandez-ek aipatzen du hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20):

"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)
Baina, gauza (arazoa) da ze Lakak dioen sasiteoria hori báda fundamentatua an logika komunikatibo garden eta potentea, eta báda sostengatua kin evidentziak ti esparru, esango genuké, guztiak (zein dirén bereziki argiak an literatura buruz euskara). Justuki alderantziz-ze bere teoria ahula, zein ezkutatzen da atzén kortinak e autoritatea. Bai, oso argigarria da. []

Etiketak: ,

astelehena, abendua 21, 2020

Ez dagoela alderik?

Atzo ikusten genuen nóla Erdoziak konkluitzen zuén bere artikulua esanez ze:

SOV eta OSV baldintzen ulermen ariketako emaitzek iradoki dezakete lehenengoa jatorrizko hitz hurrenkera dela. Aldiz, SVO eta OVS baldintzen artean, aurreko bi baldintzen artean baino emaitza esanguratsu gehiago lortzeak iradoki dezake bi baldintza hauek eratorriak direla. [Erdozia 2006:17]

noiz-eta, genioenez, SVO eta OVS dirá euren artean antzekoagoak zein SOV eta OSV euren artean. Esan nahi baita ze, zérbait esatekoan, Erdoziak esan beharko zuen ze SOV eta OSV baldintzen artean aurkitu ditu diferentzia esanguratsu gehiago eze arten SVO eta OVS.

Dena den halako pseudoargumentazioak ohikoak dirá arten gure hizkuntzalari chomskyar hauek. Ikus ondokoa sinatua ganikan Laka-Zawiszewski-Erdozia an "Euskal gramatika prozesatzen: hastapeneko zenbait emaitza" (ASJU, 2009:559) eta referitua ki experimentu bat konpáratuz SVO eta OVS zein dén an tesia e Erdozia (hala nola an beste publikazio batzuk) eta non, zoritxarrez, autoreak nahasten ditún esaldi singularrak, pluralak eta anbiguoak, lausótuz experimentuaren emaitzak (SOV eta OSV konparatzean, ez zituén nahasten, konsideratuz alde batetik esaldi singularrak, eta bestetik besteak):

Norberak gidatutako irakurketaren bitartez (Just et al. 1982), eta irakurri ondoren egindako ulermen-galderen erantzunen bitartez, SVO eta OVS hurrenkeren prozesamendua aztertu dugu. Helburuen arteko bat, subjektua hasieran duen hurrenkerak (SVO) objektua hasieran duen hurrenkera (OVS) baino konputazionalki errazagoa ote den jakitea da. [2009:557]

eta gero:

Esperimentu honen emaitzek erakutsi dute ez dagoela alderik aditza tartean duten hurrenkera bi hauen artean [ari dira buruz SVO eta OVS]. Bereziki, ez dugu inolako prozesamendu-abantailarik aurkitu subjektua lehenengo duen hurrenkeraren kasuan (SVO). Emaitza hauek, bada, bat datoz euskal sintaxian egindako aldarrikapen nagusiarekin, hots, SOV hurrenkeraz bestelako hurrenkera guztiak sintaxian eratorriak direla. [2009:559]

bitartean-ze, ikusi dugunez, abiapuntuko esaldi singularretan bázen diferentzia esanguratsua aldé SVO an errore-portzentajeak eta reakzio-denborak:

Báda alderik arten SVO eta OVS. []

Etiketak: