igandea, azaroa 22, 2020

Hortik aurrera, bakoitzak jakinen du zér egin, esan gabe doa

Zioen atzo Txopi-k:
Ni naiz anarko bat, hau da, dut erabiltzen "zein", "zeina", "ezen", "noiz" eta abar, an modu bat erabat intuitiboa. Eta diot bene-benetan, ez dut izan inoiz arazorik, beti dut azaldu argiki mezua zein neukan gogoan eta besteak beti dute ulertu nire mezua.

Ikuspuntu sintaktiko batetik, berdin dirá "zeina", "zein" edo "ze", nola berdin dirén "el cual" edo "que". Baina, horretaz gain, diskursoak ondo korritu behar du, eta oso bereziki nexu sintaktikoak, non luzera edota konplexitateak markatzen duén diferentzia artén erabilera natural-erraz-plenoa eta erabilera mugatua (edo oso mugatua). 

Personalki, gaztelaniaz, ia ez dut erabiltzen "el cual", eta justuki arrazoi beragatik ia ez dut erabiltzen "zeina". Gauza da ze "que" dá objetiboki arinagoa, halan-ze hobeto korritzen du, berdin nola "zein" edo "ze", bereziki an restriktiboak, non behar den jarraitutasuna (perpaus erlatiboa ez doa atzén koma bat).

Bá al da pisuzko arrazoirik afin bultzatu gaztelaniaz "que" an perpaus erlatibo guztiak? Ez. Akaso ez litzake arazo baldin esánda noizean behin, baina askotan esateko, "esa es la persona la cual vino ayer" ez doa hain ondo nola "esa es la persona que vino ayer", zein doán hobeki zatio ez errépikatu artikulua. Arrazoi horrexegatik, ez dut ikusten "zeina" nola baliabide mintzatu maiz erabilia, are gutxio an zenbait perpaus restriktibo, nola goragokoa.

Bá al da pisuzko arrazoirik ki bultzatu gaztelaniaz "de que" (dequeismoa) an perpaus, adibidez, konpletibo guztiak? Ez. Akaso ez litzake arazo baldin esánda noizean behin, baina askotan esateko, "te he dicho de que vengas" ez doa hain ondo nola "te he dicho que vengas", zein doan argiki hobeki zatio izán arinagoa. Bide (formal) beretik, ez dut ikusten "ezen" nola baliabide konpletibo mintzatu maiz erabilia.

Hortik aurrera, bakoitzak jakinen du zér egin, esan gabe doa. Ni saiatzen naiz erabiltzen estruktura praktikoenak artén ustezko aukera posibleak (hala tokatu zait, eta horrexegatik noa probatzen eta aztertzen aukera ezberdinak), baina, edonola ere, praktikak esanén. Praktika izan behar da azken galbahea, dudagabe.

An debate konplexu hauek on Balbula, ni naiz geyen ignorantea, baina ez du axola, zeren nik ere dut pentsatzen eta makinatzen nire modura, kin nire arauak, intuizioa, behaketak, irakurketak, idazketak... zeintzuk dute funtzionatzen oso ondo. Da modua on funtzionatu oso berezia baina aldi berean oso efizientea.
Hemen ez da ignoranterik, ez jakitunik, soilik daude argudioak, hala teorikoak (azalpenak) nola enpirikoak (datuak).
Alegia, aparte on logika ta zientzia, da oso inportantea an hizkuntzak izatea libre respektu edozein eskola, unibertsitate, erakunde, arau, sekta, komunikabide... eta aldi berean lan egitea an modu bat edo bestea, bakoitzak berea.
Erabat ados. [1087] [>>>]

Etiketak:

14 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

"esa es la persona que vino ayer"

Hori da personá cein ethorri baitzen atzo

persona kenduric:

"esa es la que vino ayer"

Hori da ceina ethorri baitzen atzo

ceina: el que, la que, lo que
ceinac: los que, las que

Hau da nire proposamena.

igandea, azaroa 22, 2020 8:52:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Argui dago, Jesus, ecen "ceina" horren atzean "el/la cual" soilic ikusten duçula. Has çaitez, nahi baduçu, "el/la/lo que" ikusten, edocein declinabide atzizquirequin combinatzen ahal dena. Ez du certan eduqui behar aitzincariric.

igandea, azaroa 22, 2020 9:55:00 AM  
Blogger Unknown said...

Lavin, bat galdera: ¿eta "los que", "las que" an ergativo?

igandea, azaroa 22, 2020 10:07:00 AM  
Blogger Gilen said...

Printzipioz ondo ikusten dut Josuren proposamena. Horren arabera, koma arteko relativo ez-murrizgarria "zeina" erabilita egiten lizate, ezta?

igandea, azaroa 22, 2020 10:11:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

los que, las que ergativoan ceinec da, non tonicoa baita bigarren e lettra: ceinéc

cein, ceina, ceinac

declinatzen dira

haran harana haranac

beçala.

igandea, azaroa 22, 2020 10:16:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Gilen,
Gaztelaniaz beçala.
Argui guera bedi ceina ez dela bakarric el/la cual, baicic eta batez ere el/la que.
Adeitassunez

igandea, azaroa 22, 2020 10:19:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Hortic dathorque batueraz hain guti erabilcea.
Nola erabilico dituzte cein, ceina eta ceinac erdarazco el/la/lo/los/las cual(es) erraiteco direla uste badute.

igandea, azaroa 22, 2020 10:25:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Erdaraz euscaraz beçalacoac dira:

mugagabea: que // cein
mugatu singularra: el/la/lo que // ceina
mugatu plurala: los/las que // ceinac

+ prepositione guztiac (a, de, desde, ...) // guehi postpositione guztiac (c, i, en, co, n, ra, ...)

igandea, azaroa 22, 2020 10:30:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

-en = > cein
-ena = > ceina
-enac = > ceinac

Adibidez:

ethorri direnei = > ceinei ethorri baitira

Erran derauet ceinei ethorri baitira

Ecin erraçagoa nire systema hau.

igandea, azaroa 22, 2020 10:43:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Gaztelaniazco systema hori euscaldunoc sorthu guenuen Burgoseco ipharraldean. Latinerac ez ceducan articuluric. Gueuc bai.

igandea, azaroa 22, 2020 10:50:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Joanen naiz ethe horietara ceinetaric ethorri baitzarete çuec.

igandea, azaroa 22, 2020 11:06:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

ethe = > etche

Ez nago batere phocic emacume horiequin ceineçaz minçatu baitzara goicean

igandea, azaroa 22, 2020 11:21:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Eta anhitz iarreiquiren çaye hayén insolentiey: ceineçaz eguiazco bidea blasphematurén baita.

ceineçaz = por las que

2 PEDRO 2:2 BHNT

https://bible.com/bible/25/2pe.2.2.BHNT

igandea, azaroa 22, 2020 11:26:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Haren accusaçaleac hiregana ethor litecen manaturic: beraganic eurorrec informatione eguinic iaquin ahal ditzaquec gauça guciac, ceineçaz guc hori accusatzen baitugu.

ceineçaz : de las que

Hitz honen aurreco comma ez da beharrezco.

EGINAK 24:8 BHNT

https://bible.com/bible/25/act.24.8.BHNT

igandea, azaroa 22, 2020 11:30:00 AM  

Argitaratu iruzkina

<< Home