asteazkena, iraila 07, 2022

Beste adibide bat: kontrastatu dirá reakzio-denborak arten SOV+SVO eta OSV+OVS, eta arten SOV+OSV eta SVO+OVS, baina ez dira agertzen kontraste horiek an errore-portzentajeak, zein dirén erabakiorragoak

Amaitzen geuén atzo esánez: 

Bai, kuriosoa da erábilera hori à la carte. Oso kuriosoa. Eta oso antizientifikoa.

Eta sakonduz an praktika antizientifiko hori à la carte (an analisiak, valorazioak eta konklusioak), gogora daigun orain ondorengo sarrera osoa, non berriro agerian gelditzen dá lehengo jarrera partziala, arbitrarioa, neurri bikoitzekoa, ... 

Gogora dezagun orain hurrengo grafikoa ti "Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak prozesatzen" (2006), zein Erdoziak eta Lakak oso ondo ezagutzen duten (bertan, Erdoziak Lakari eskertzen dio harek eskainitako laguntza noiz ateratzen emaitzak):

Ezkerreko partean, ulermen-ariketaren erreakzio-denboretan, Erdoziak planteatzen du kontraste bat arten SOV+SVO eta OSV+OVS (ordena subjektu-lehenak vs. ordena objektu-lehenak), eta beste bat arten SOV+OSV eta SVO+OVS (ordena aditz-azkenak vs. ordena aditz-erdikoak). Ikus Erdoziaren emaitzak eta valorazioak:
Esperimentuko partaideek, ulermen ariketa gauzatzeko denbora gehien, objektuaz hasten diren hurrenkerekin behar izan dute. Subjektuaz hasten diren bi baldintzen ulermen ariketa gauzatzeko denborak batu, eta objektuaz hasten diren baldintzen ulermen ariketarekin alderatuz gero emaitza esanguratsua da (SOV+SVO vs. OSV+OVS; p<.02). Aldiz, aditzaren kokaguneak ez dirudi eraginik duenik ulermen ariketa gauzatzeko garaian, ez baita emaitza esanguratsurik lortu aditza amaieran duten baldintzen eta aditza tartean duten baldintzen artean; segur aski, OSV baldintzei buruzko ulermen ariketa gauzatzeko denborak eraginda. (Erdozia, 2006)
Beraz, erreakzio-denboretan (ezkerreko grafikoa), alde batetik ordena subjektu-lehenak (SOV+SVO) ateratzen dira hobeki ezi ordena objektu-lehenak (OSV+OVS), bitartean-ze ordena aditz-erdikoak (SVO+OVS) ez dira ateratzen ez hobeto ez txartoago ezi ordena aditz-azkenak (SOV+OSV).

Aurreko kontraste horiek interesgarriak dira, baina horiek eginez gero, kontraste berberak egin beharko lituzkete an errore-portzentajeak (zein diran are interesgarriagoak) eta baita an irakurketa-denborak. Koherentzia hutsez.

Sorpresa da ze Erdoziak ez du esaten ezer buruz kontraste horiek an errore-portzentajeak, eta noiz fijatzen garen an grafikoa non diran agertzen ordena ezberdinen errore-portzentajeak (goiko eskuinekoa), ikusten dugu ze, binakako kontrasteen emaitzak ikusita, ez litzake batere zaila SVO+OVS ordenek izatea euren aldeko diferentzia esanguratsua respektu SOV+OSV (ez digute ematen datua, baina grafikoak hori sugeritzen du). Edozein kasutan ere, binakako kontrasteetan SVOk bádu abantaila esanguratsua respektu SOV, eta OVSk respektu OSV (gainera, SOV eta OSV dira errore gehien dituztenak). Beraz, hor, ordena aditz-erdikoak ateratzen dira hobeki, eta bereziki SVO

Areago, perpausen irakurketa-denboran ere, SOV eta OSV ordena aditz-azkenak dira denbora gehien behar izan dutenak, nahiz kasu honetan grafikoak ez du argiki sugeritzen ordena aditz-erdikoen abantaila esanguratsua (kasu honetan, SOV, SVO eta OVS ez dira elkarren artean esanguratsuki desberdinak, soilik OSV da esanguratsuki ezberdina respektu beste hirurak). Ikus:


Laburbilduz, erroreetan ordena aditz-erdikoak dira abantailatsuenak (eta bereziki SVO, bigarren OVS, eta soilik hirugarren SOV), erreakzio-denboran ordena subjektu-lehenak, eta irakurketa-denboran, ez dago abantaila argirik. Hortaz, ¿zein da ordena bakarra zein dan aditz-erdikoa eta subjektu-lehena?
  • Erantzuna: SVO
Gainera, emaitza horiek, oro har, bat datoz kin antzeko experimentuak zein Lakak eta Erdoziak burutu dituzten, eta froga enpiriko guztiek apuntatzen dute ki konklusio berbera: baldin-eta ordena bat ateratzen bada hobeki an experimentu horiek, hori da, argiki, SVO.

Eta experimentu horietatik, ¿nola ailegatu liteke ki konklusioa ezen evidentzia horrek du sostengatzen "euskal hizkuntzalaritzaren aldarrikapen nagusia"? (ikus aldarrikapen hori an "SVO eta OVS hurrenkerak"); alegia, ¿nola ailegatu liteke ki konklusioa ezen SOV ordenak du eskatzen prozesatze-lan txikiagoa ezi beste ordena guztiak? ¿Nola lortu liteke estaltzea ze, experimentuotan, SVO ordena da abantailatsuena?

Ba, hori soilik lortu liteke praktikatuz etengabeko partzialitatea, etengabeko arbitrarietatea, etengabeko neurri bikoitza an analisiak, valorazioak eta konklusioak, soilik horrela. []

Esan nahi baita ze kontrastatu dirá reakzio-denborak arten SOV+SVO eta OSV+OVS (ordena subjektu-lehenak vs. ordena objektu-lehenak), eta arten SOV+OSV eta SVO+OVS (ordena aditz-azkenak vs. ordena aditz-erdikoak), baina ez dira agertzen kontraste horiek an errore-portzentajeak, zein dirén erabakiorragoak.

Bai, soilik horrela.