Azken adibide bat, non Itziar Laka katedratiko chomskyarrak erakusten dizkigu bere abilidade desitxuratzaileak an euren potentzia guztia

Atzo eta herenegun konprobatu ahal izan genituén bi kasu non Erdoziak (Lakaren supervisiopean) egiten zituén praktika estatistiko guztiz partzialak, hola erraztuz interpretazio are partzialagoak, eta nabarmenki antizientifikoak. Gaur, hirugarrenez, gogoratuko dugú beste praktika horietako bat, zein autore horientzat bihurtu dén arau, non Itziar Laka katedratiko chomskyarrak erakusten dizkigu bere abilidade desitxuratzaileak an euren potentzia guztia. Hortako, gogora daigun ondoko sarrera, osoki:

• Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak
  

Ezin deskribatu nire harridura noiz irakurtzen Lakaren azalpen guztiz desitxuratuak (ikus Lakaren "SVO eta OVS hurrenkerak" an Sareko Euskal Gramatika) non, besteak beste, diosku ze “Gizonak ikusi du emakumea” (SVO) eta “Emakumea ikusi du gizonak” (OVS) esaldiek "prozesamendu-kostu berdinak" dituztela:

...goiko adibideetan bigarrena den perpausari begiratzen badiogu, berehala ohartzen gara hasieran datorren sintagma emakumea perpaus iragangaitz baten subjektua izan litekeela.... Beraz, hasierako hitza subjektua zela pentsatu badu, orduan hasierako postura hori berregin behar du perpausa osatzen doalarik, eta horrek prozesamendu-kostu bat dauka. Baina hasierako hitza objektua zela pentsatu izan badu hasieratik [an “Emakumea ikusi du gizonak"], orduan deigarria da horrek dakarren prozesamendu-kostua eta SVO hurrenkera duen lehenengo adibidearen [hots: “Gizonak ikusi du emakumea” adibidearen] prozesamendu-kostua berdinak izatea, euskarak “hasierako subjektua” deritzon prozesamendu-estrategiaren zantzurik erakusten ez duela iradokitzen digulako. (Laka, SVO eta OVS hurrenkerak, 3. paragrafoa)

[OHARRA: Lakak dú aipatzen anbiguitate gramatikala on "Emakumea..." an "Emakumea ikusi du gizonak" (non "Emakumea..." izan bailiteke subjektu intransitiboa edo objektua) baina ez du aipatzen anbiguitate gramatikala on "Gizonak..." an "Gizonak ikusi du emakumea" (non "Gizonak..." izan ahalko litzateke objektua edo subjektu transitiboa)]

Baina gauza da ze aipatutako bi prozesamendu-kostu horiek ez dira inondik inora berdinak. Izan ere, prozesamendu-kostua ez da soilik neurtu behar an irakurketa-denborak, zein kasu honetan ez diren esanguratsuki ezberdinak, baizik-ere an reakzio-denborak (erantzuteko denborak) eta, aurren-aurrena, an erantzun-erroreak.

Horrela, noiz konparatzen "Gizonak ikusi du emakumea" (SVO singularra) eta "Emakumea ikusi du gizonak" (OVS singularra), daukagu ze:

1. hain argiki gehiago kostatu da prozesatzea OVS ("Emakumea ikusi du gizonak") respektu SVO ("Gizonak ikusi du emakumea"), non, ulermen-ariketan, OVS-n egin baitira esanguratsuki errore gehiago ezi an SVO (kontuan hartu ze prozesamendu-kostu maximoa gertatzen da noiz komunikazioak huts egiten duen).
2. hain argiki gehiago kostatu da prozesatzea OVS ("Emakumea ikusi du gizonak") respektu SVO ("Gizonak ikusi du emakumea"), non, berriro ere ulermen-ariketan, eta errore-portzentaje handiagoa eginda ere, OVS-n behar izan baita esanguratsuki reakzio-denbora handiagoa ezi an SVO (errore gehiago eginda ere, behar izan duté denbora gehiago noiz prozesatzen informazioa afin erantzun ki kontrol-galdera) [ikus beste post hauek ere: Laka: norbaitek explikatuko al dit? eta  Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk, bai eta post horietan dauden referentziak].

Beraz, SVOk prozesatu du informazioa efektiboago (esanguratsuki errore gutxiago) eta arinago (esanguratsuki reakzio-denbora gutxiago), bitarten Lakak esaten digun ez dela diferentziarik an “prozesamendu-kostua” arten “Gizonak ikusi du emakumea” (SVO) eta “Emakumea ikusi du gizonak” (OVS).

Ez da sinestekoa. [⇶]

Zinez.