astelehena, urtarrila 30, 2023

Ikusten da nóla forma plural horiek orokorki galtzen ari zirén '-ra-' edo gutxienez '-r-' referentzia datiboa

Atzo genioenez, Leturiaga-k (2019) sistematikoki kokatu ditú gure intereseko adizki pluralak an lekua eta denbora, halan ze ikus daiteke nóla forma zaharragoak doáz bilakatzen forma berriagoak eskualdez eskualde:

..., eskualde guztietan ez da hain garbi ikusten *eradun oinarriko adizkien bilakaera -i(r)au- > -iu- > -io- izan zitekeenik. Gainera, forma zahar eta berriagotzat hartu ditugun horiek ez dira eskualde guztietan garai berean ageri; esate baterako, Goierrin diutzudan (145) 'dizkizudan' dago 1713an (OArin), baina Urolaldean 1737an oraindik diauzcu (2) 'dizkigu' edo diauztan (11) 'dizkidan' adizki luzeagoak ageri dira (AzkSerm); Tolosaldean l739an diuzca (53) 'dizkio' dakar Irazustak, baina garai bertsuan dirauzanac (10) 'dizkionak' ageri da Azpeitiko altzagatarren gutunetan (c. 1738). Beterrin ere diuscu (8. lerroa) 'dizkigu' gisakoak 1716rako jada bazirela erakusten dute Lasarteko bertsoek, Urolaldean ez bezala [Leturiaga, 2019:133]

Leturiagaren beheko pasartean gorriz gaineratu ditugú beste bi forma te Otxoa Arin (1713):

Taula horretan ederki antzematen da nóla *eradun adizki argiak oso zabalduta egon zirén artio XVIII. mendea. Gainera ikusten da nóla forma horiek orokorki galtzen ari zirén "-ra-" referentzia datiboa, edo gutxienez referentzia horretako "-r-"a. Bádirudi ze orokorkiago galdu zén "-ra-" (an Goierri, Tolosaldea eta Beterri), bitarten Uroladean soilik "-r-" partea, baina barné joera evolutibo berbera. Akaso bihurtua zén redundantea kin bere aurreko "-i-" hori, eze (eze hori dá erlatiboa) jada uler liteké nola referentzia datibo bat. [>>>]

Etiketak:

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Aztertu behar lirateque aditz bioc: *io eta *irautsi/irautzi:
decir, golpear, pegar, murmurar...
Ez daquit acalcen naicen.
Adeitsuqui

astelehena, urtarrila 30, 2023 5:54:00 PM  
Blogger Jesus Rubio said...

Mesedez Josu, azaldu gehiago hori.

asteartea, urtarrila 31, 2023 8:43:00 AM  

Argitaratu iruzkina

<< Home