asteazkena, martxoa 08, 2023

Lafon (1943): "En général, un de ces emplois s'est fixé, à l'exclusion des autres, dans chaque dialecte, au cours de l'histoire de la langue."

Zioén atzo Josu Lavin-ek buruzki esangura te "-(t)e / -(k)e" (zein, gure analisian, litzaké "e-" partikula bera):

indeterminationea erraitea gutixeegui erraitea da.

Indeterminazio hori dá oinarrizko ideiá zein datzan an "e" partikula (oposatua ki "da", zek adierazten dú justuki kontrakoa: zerbait ondo determinatua). Horrela, "e" hori erántsiz adibidez ki adizki bat (e-kar, e-tor) edo prononbre bat (e-zer, e-nor), lotzen ari zaio indeterminazio-moduren bat, zein erlazionatzen den kin aditz edo prononbre hori, modu batera edo bestera.  

Oinarrizko ideia hori bera konservatzen da an "e" `postpositiboa ere: "-(t)e / -(k)e", hartuz matiz ezberdinak eta anitzak, denak ere modu batera edo bestera lotuak kin aipaturiko oinarrizko zentzu hori. Gainera, matiz ezberdin horiek joanen dirá evoluzionatzen an modu ezberdinak gaindi hizkera ezberdinak, osatuz puzzle moduko bat te matizak eta erabilerak zein finean lotu ahalko diren kin euren abiapuntuko zentzua, nola edo hala.

Ikus daigun nóla René Lafon (1943) hasten den garatzen ideia hori an bere "Le système du verbe basque au XVI siècle":

... modes variés d'indetermination que le suffixe -ke peut exprimcr. En général, un de ces emplois s'est fixé, à l'exclusion des autres, dans chaque dialecte, au cours de l'histoire de la langue. Ainsi, en souletin actuel, le présent à suffixe -ke exprime essentiellement le futur, et secondairement la probabilité. Les quelques formes de présent à suffix -ke attestées dans les Refranes ont toutes valeur de futur. En biscayen actuel, la situation est différente. [Lafon, 1943:450]
Esan nahi baita ze hizkeretan zehar eta denboran zehar matizak jona dirá aldatzen eta evoluzionatzen, baina denetan ere datzala ideiá te indefinizioa, indeterminazioa. [1923] [>>>]

Etiketak:

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Ulerturic.

asteazkena, martxoa 08, 2023 9:56:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Gaztelaniaz, "estará" erabilcen ahal da "probablemente está" erraitecotz.
Ondo.
Euscaraz "estará" bi modutara erraiten ahal dugu:

1 egonen da
2 dagoque

Biac erabilcen ahal ditugu "futuro" modura, edo nahi ukanez guero "presente probable" modura. Contextuac arguituco duque.

Adeitsuqui

asteazkena, martxoa 08, 2023 12:10:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home