asteartea, uztaila 23, 2024

Altube (1919): "En otros términos: las oraciones neutras,..."

Zinez eskerrik asko Bittor Hidalgo zatio zure atzoko oharra eta aipua burúz Altube-ren esaldi absolutiboak edo neutroak, zein jarraian jasoko dugún osoki:

Halako esaldien inguruan, interesgarria da gogoratzea Altubek 1919an idatzia. Hala jasotzen da nire tesian (http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/bittor_hidalgo.pdf): 

Altuberen kontraesan ikaragarriak, azken esaldi klasea dela eta, ezin ageriagoan isladatzen dira jada, "De sintaxis euskérica" lanean bertan. Bere Azken Adbertimendu ezin jakingarriagoa medio, Altubek akaso arinduko zuen hala, ordura artean golkoan pilatzen joan zekiokeen kontzientziaren karga, bere beste erregela guztien bidez postulatzen zuen tradizioarekiko haustura beldurgarri hura zela eta. Galde liteke ordea, ba ote daukan batere zerikusirik, Azken Adbertimenduko erregela berriak, Altube ordura artean predikatzen etorri den beste guztiarekin, bi liburuetako lehen hiru kapituluetan eta hurrengoetan. 

Gogora dezagun lehenik Altubek zer esaten zuen, nagusiki, 1919ko Adbertimendu bitxian (1919, 93 or.):

ADVERTENCIA FINAL / ... / En el capítulo III, al tratar del uso de las oraciones afirmativas, se nos escapó sin anotar la importantísima regla que exponemos a continuación: 

«Toda oración, en la que ninguno de sus términos ó elementos se destaca por su importancia sintáctica para poder ostentar con propiedad el carácter de inquirido, debe ser construída en la misma forma que aquellas cuyo elemento inquirido es la cualidad afirmativa del verbo. / En otros términos: las oraciones neutras, en cuanto a la forma sintáctica, son en euskera las puramente afirmativas. / ... / Ikusiko dogu, arrek be zer egin dayen. / Esta clase de oraciones (sobre todo cuando su flexión verbal es de forma perifrástica) parece que resultan mas expresivas comenzándolas por el verbo.»

Horrá Altube-ren originala ere ("De sintaxis euskérica", ti bere 1920ko berpublikazioa):

Bai, Bittor, oso interesgarria da aipatzea Altube-ren 1919ko textu hori, zeintatik gaur nabarmendu nahi genuken nóla Altube-k berak erabiltzen duén a expresioá...

... oraciones neutras... [Altube, 1919]  

ki izéndatu...

Toda oración, en la que ninguno de sus términos ó elementos se destaca por su importancia sintáctica para poder ostentar con propiedad el carácter de inquirido,... [Altube, 1919]
horrela konfírmatuz gure afirmazioa ezen:

Bai, hor daudé, Altube-k berak esanda, esaldi neutroak. Jarraitukó. [2428] [>>>]