Báda beste puntu bat zeintan ez gauden ados kin Euskaltzaindia (2011): esaldi/foku markatuak vs esaldi/foku ez-markatuak

Evidenteki gauza askotan gaude ados kin Euskaltzaindia (2011), areago, ados gaude justuki an puntu inportanteenak. Baina bádira halere puntuak non ez gauden guztiz ados. Adibidez, jada aipatu dugú ze liburu fundamental horretan erabilitako notazio intonatiboa ez zaigula iruditzen bereziki sugerentea (ikus sarrera hau) zeren notazio horrek akaso pentsarazi daike (dezake) ze, SOV esaldi neutro batean, indar prosodiko nagusia ez dagoela an objetua (kontu hori konsidera liteké sinpleki notazionala).

Baina báda beste puntu bat zein iruditzen zaigún bereziki interesgarria eta zeintan ez gauden ados: hain zuzen ondoko konsiderazio hau:

..., Altuberentzat biak dira galdegai, enfatikoa eta ez enfatikoa, azken batean biek erantzuten omen diotelako zer edan du Patxik galderari. Ez da ohartzen, ordea, ezberdinak direla erantzunak: bata enfatikoa eta bestea ez.

Horixe da Altuberen lehen hutsunea: hutsune nagusia. [Euskaltzaindia, 2011:50]

Hor Euskaltzaindia-k (2011) egozten dio ki Altube ez duela ezberdintzen artén erantzun enfatikoa eta erantzun ez-enfatikoa, alegia ez duela ezberdintzen artén foku markatua eta foku neutroa: biak izanen liraké berdin ere galdegai, biek izanen luketé ber tratamendua.

Eta gauza da ze ezin gaitezke ados egon kin baieztapen hori, nola genioén an gure ondoko sarrera hau, zein gogoratzen dugún osorik:

• Oso interesgarriki, Altube-k ezberdintzen dú arten esaldi opositiboak eta absolutiboak, non esaldi absolutiboek izanen lituzketé foku absolutiboak (gure interpretazioan, neutroak, informatiboak) 

Behin atzo ikusita nóla Juan Garziaren ereduak exigitzen du ze esaldi neutroak eraman daitén aditza an amaiera (zeren bestela, eta beti bere ereduan, interpretatu beharko genuke foku markatu bat, kin azentu markatua), gure galdera zen ea zér dioen Altube-k gain esaldi neutro moduko horiek. 

Eta gauza da ze Altube-k ezberdintzen ditú bi esaldi-mota: 

• esaldi opositiboak, eta 

• esaldi absolutiboak, 

Ikus daigun euren arteko ezberdintasuna an gure betiko "Erderismos" (1929:38):

Los miembros opositivos, por otra parte, manifiestan en las oraciones más clara y ostensiblemente su carácter inquirido o ininquirido; las ideas por ellos representadas son las que, casi con carácter exclusivo, atraen la atención de los interlocutores, quedando las demás que contiene la proposición como relegadas a un plano secundario.

En las oraciones compuestas de miembros absolutivos, al contrario, no se destaca tanto el inquirido: puede adquirir igual importancia cualquier otro miembro, o extenderse el interés de la expresión por igual al juicio íntegro, a todos los componentes de la oración. [Altube, 1929:38]

Esan nahi baita ze, alde batetik, egonen liraké esaldi batzuk, esaldi opositiboak, non agertzen dén osagai ondo markatu bat, zeintan zentratzen dén interlokutoreen atentzioa; eta beste alde batetik, egonen liraké beste esaldi batzuk zein ez diren opositiboak, baizik absolutiboak, non ez den erakusten oposizio berezirik, baizik soilki baieztapen informatibo bat zeintan:

... al contrario, no se destaca tanto el inquirido: puede adquirir igual importancia cualquier otro miembro, o extenderse el interés de la expresión por igual al juicio íntegro, a todos los componentes de la oración. [Altube, 1929:38]

Hor, gure aburu apalean, Altube mintzo da gain azentu neutroa, zein ez den bereziki markatua, baizik soilik informatiboa, eta non expresioaren interesa heda liteke ki esaldiko elementu guztiak. Esaldi horiek modu ezberdinetan ordena litezke, eta aukera horien artean izanen genuké SVO-rena ere, zein dén denetan neutroena.

Bai, gure ikuspegitik, Altube-k ederki ezberdintzen ditú arten foku markatuak eta ez-markatuak, eta gainera oso gauza interesgarriak esaten ditú gain euren ordena, zeintaz gogoratuko garen an ondorengo sarrerak. [2424] [>>>]