igandea, uztaila 21, 2024

Esaldi absolutiboak dirá Altube-ren versioa on esaldi neutroak, ez-markatuak

Atzokoan (eta baita hemen ere) irakurtzen genituén honako hitzak ganik Arantzazu Elordieta zeháztuz zé zentzutan erabiltzen zuen "ez-markatu" terminoa an expresioá "ordena ez-markatua":

Keep in mind that I use the term "unmarked" in the sense of neutral order in relation to the information structure of the sentence; in other words, when no constituent is understood to be more prominent or informative than the other constituents in the sentence. [Elordieta, 2001:130-131]

eta justuki oso antzeko zerbait dio Altube-k noiz nahi duén zehaztu zé zentzutan mintzo den burúz esaldi absolutiboak

... al tratar de las oraciones de caracter absolutivo, hemos indicado que éstas se distinguen por la ausencia en ellas de un miembro o elemento inquirido verdaderamente característico. [Altube, 1929:68]

nola jasotzen genuen an:

Altube-k, atzoko aipuan, zioen ze segituko zuén mintzatzen gain esaldi absolutiboak an bere liburuko 82. parrafoa, zein hasten den honela (Altube, 1929:68):

Bai, esango genuke ze, aski argiki, Altube-ren esaldi absolutiboak dirá esaldi neutroak (azentu neutroa). 

Altube-k, baina, idazten zuén hori 71 urte lehenago zein Elordieta-k berea, eta ari zen deskribatzen bere esaldi absolutiboak, esan nahi baitá ez-markatuak, neutroak, zeinen ordena eta azentua izanen zén neutroa, eta zeinen interpretazio fokala izanen zén anbiguoa, kontextuala, zabala, zeren atzokoan genioenez, euren...

... hedadura rhematikoa izan ahal dén aldakorra aráuz kontextua:

  • objetu mailako foku neutroa: non no se destaca tanto el inquirido, justuki zeren dén azentu neutroa, ez-markatua.
  • predikatu mailako foku neutroa: non puede adquirir igual importancia cualquier otro miembro, adibidez informazio berria (rhematikoa) izan ahal dirá aditza eta bere osagarriak, edo bestela esanda, predikatua.
  • esaldi osoko foku neutroa: zeren ahal dá extenderse el interés de la expresión por igual al juicio íntegro, a todos los componentes de la oración. halan ze esaldi osoa bihurtuko litzaké informazio berria, rhematikoa.

Honela amaitzen genuén atzokoa:

Bai, gure esaldi neutroak kin foku zabala eta azentu neutroa, ez-markatua (zein halere dén esaldiko "main stress") ongi uztartzen dirá an Altube-ren esaldi absolutiboak, antzera nola Altube-ren esaldi opositiboak ongi uztartzen dirén an gure foku markatuak.

Horrela, esan ahal dugu ze Altube konsideratzen/deskribatzen/aztertzen ari zén esaldi neutroak, eta baita euren foku zabal rhematikoki aldakorrak ere. Esaldi absolutibo edo neutro horiei, gero, emanen zién oso tratamendu ezberdina respektu esaldi opositiboak an euren askatasuna an hitz-ordena, nola gogoratuko dugun an ondorengo sarrerak.

Esaldi absolutiboak dirá Altube-ren versioa on esaldi neutroak, ez-markatuak. [2426]