asteartea, uztaila 09, 2024

Oinarrian gauza bera zein Euskaltzaindia (2011), baina notazioan ezbérdinduz azentu printzipala eta besteak (Patxìk edan dù ESNÉA.)

Atzokoan idazten genuén sarrera hau:

zeinen hasiera zén honelakoa:

Genioén atzo ze:

beraz, esaldiko beste azentu guztiak (azentu neutroa/"main stress" ez direnak) izanen dirá sekundarioak, gutxio indartsuak. Horrela, adierazten badugú "main stress" hori bidéz azentu akutu bat an sintagma horiztatu bat (´), eta erabiltzen baditugú azentu graveak (`) arrén adierazi intonazio progresiboak (aurrera begirakoak, gorantz samarrekoak), eta puntua (.) adiéraziz amaierako (beherako) intonazioa, honela eman geinké ondoko SVO neutroaren oinarrizko intonazioa:

Piramideàk dirà eraikúntza batzuk. 

non izanen genituzké bi azentu sekundario progresibo (an "Piramideàk" eta "dirà") eta azentu printzipal bat an objetua ("eraikúntza batzuk"), kasu honetan neutroa (galdegaia balitz, izanen litzaké hanpatua). Hala eta guztiz ere (opzionalki), horren idazkera izan liteké hain sinplea nola:

Piramideak dirá eraikuntza batzuk

non azentu bakar hori dén azentu intonatibo progresibo bat (ez datza hor esaldiko indar prosodiko handiena), adieraziz soilik ze esaldiaren parte rhematikoena aurkitzen dén aurrerantza.

Eta gaurkoan berrartu nahi genuké Euskaltzaindia-ren ondoko adibidea (ikus adibidez sarrera hau), non "esnéa" dén galdegaia (kin azentu hanpatua, ez-neutroa):

Patxík edan dú esnéa [Euskaltzaindia, 2011:50]

eta, nahizta oinarrian ados gauden, berridatzi nahi genuké esaldi hori ezbérdinduz artén azentu hanpatua (zein ez den soilik "main estress", baizik ere, nolabait esán, "main stress" hanpatu bat, enfatiko bihurtua) eta beste azentu/intonazio sekundarioak zein ez diren heltzen ki ber intensitatea zein azentu hanpatua. Honela adieraziko genuke erábiliz goragoko ber notazioa (letra larriek adierazten duté enfasi berezia):

Patxìk edan dù ESNÉA. (enfatikoa)

non, goragokoan lez, dauzkagún bi azentu/intonazio progresibo (graveak, `), eta soilik azentu printzipal bat, kasu honetan hanpatua (akutua, ´), gero amaitzeko behera erámanez intonazioa (.). 

Idatziz, nahikoa litzaké:

Patxik edan dú esnea.
non azentu horrek ez du adierazten esaldiko "main stress", baizik soilik soilik ze aurrera jarraituz irákurriko dá informazio rhematikoagoa zein aditza bera. Sinplea eta argia. [2414] [>>>]