Aurkitzen ditugu mezuko elementu semantiko nagusiak an euren segmentu-amaierak barnén progresio sintaktiko-semantiko-intonatibo orokorrago bat zein doán bilatzen bukaera indartsu bat, askotan-sorpresiboa

Mintzatuz burúz esapide idiomatiko expresibo efektiboak (ikus atzokoa), gogora daigun honako adibidea (ikus #2554) respektu erlazioa tarten sintaxi koherentea eta esapideen efektibitatea:

... aipatu dugú:

... sintaxi koherentea non elementu semantiko klaveak joan ahal dirén kokatzen an euren sintagmen bukaerak, an modu ritmikoa, bilatuz bukaerako txanpa bat...

Adibidez an goragoko esaldi ofensibo hau:

eres tonto desde que tus padres eran novios

tipikoki izanen genituzké honako unitate semantiko nagusi hauek:

eres tonto / desde que tus padres / eran novios  

non aurkitzen ditugún mezuko elementu semantiko nagusiak an euren segmentu-amaierak barnén progresio sintaktiko-semantiko-intonatibo orokorrago bat zein doán bilatzen bukaera indartsu bat, askotan-sorpresiboa:

... novios

zeintan agertzen dén expresioaren txistea. Bai, zeren esapide horrek finean erakusten dú ber estruktura zein txiste bat, tipikoki kin ezusteko bukaera.

Ikusten denez, esapide horiek amaitzen dira nahasten kin fraseologia normala (diferentzia bakarra da euren maizatsun erlatiboa), zeren finean, sintaxi beretik sortzen baitira, eta berdin izan ahal dirá luze/konplexuak edo sinpleak, justiki berdin nola beste edozein esaldi:

Eres más feo que pegarle a un padre.

Eres más feo que un pie.

... 

Bistan denez, halako esaerak askotan izaten dute zerikusi handia kin umorea (finean, mekanismo bera dute). Gainera, esapideak ez dira izan behar esaldiak, baizik ere sintagma nominal sinpleak nola:

mi hijo

eta bádira hitz derivatu expresiboak ere nola:

tintico

bata (mi hijo) eta bestea (tintico) bilátuz hurbiltasuna tarten esalea eta entzulea. Jarri ditugu adibide horiek zeren gogoratu gara kin honako hitzak ganik Yoki Kenji (ikus #2855)

... con una sola frase "¿quiere tintico mi hijo?"... ustedes saben lo que es ser un colombiano, en Japón, trabajando en una línea con solo japoneses, no hablan, no cantan, no escuchan música, no hacen chistes, no entienden el sarcasmo, nada, usted está solo, ahí, en silencio, en una disciplina estridente, y llegar a un lugar donde alguien de tez latina le...  ¿quiere tintico mi hijo?.... [Yoki Kenji, 2023]

zeinekin Kenji-k azpimarratzen duen hori kontrastea tarten expresabide linguistiko japoniarrak eta kolonbiarrak:

 ¿quiere tintico mi hijo?

Esalditxo horretan báda diminutibo expresibo bat:

tintico

eta goragoko:

mi hijo

zein ondo izan zitekén:

mi hijito

Jakina, esalea ez da Kenji-ren ama, soilik erabili du expresio idiomatiko komun bat ki adierazi hurbiltasuna. Esaldi horren esangura ez-pragmatikoa berdin eman zitekén laburkiago:

¿quiere tinto? 

baina esaleak nahiago izan dú luzatu bere esana bilatuz helburu expresibo konkretu bat, bilatuz hurbiltasuna bidéz derivazio diminutiboa, adibidez. Horren harira, gogora daigun ondoko sarrera burúz derivazioa edo modu ezberdinetako konposizioa:

• [2552] Mintzo gara gain mekanismo insulto-sortzaileak: modu ezberdinetako derivazioa, modu ezberdinetako konposizioa,...

Azken orrietan mintzatzen ari gara gain mekanismo insulto-sortzaileak, hala nola derivazioa (ikus [2550]):

Bai, derivazioa da mekanismo sortzaile bat oso efektiboa eta, hortaz, oso arrakastatsua an gaztelania, xedé sortu insulto matizatuak, intensifikatuak edo leunduak aráuz hiztunaren interes komunikatiboa, sortuz aberastasun handia.

zein gaztelaniaz dén oso mekanismo produktiboa eta efektiboa zatio bere joku expresiboa. Herenegun aipatzen zirén: "tonto", "tontaina", "tontico", "tontucio" (Méndez-Duñabeitia-Pérez, 2024) baina berdin aipa litezké "tontorrón", "tontín", "tontaco", "tontete",... 

Beste mekanisko oso produktibo eta efektiboa an gaztelania dá konposizioa, zein tipikoki izaten dén V + N, N + N edo N + A, eta zeintaz jada mintzatu garen an aurreko sarrera batzuk (ikus adibidez [2524]):

Este recurso supone un aumento de la fuerza ilocutiva (Albelda y Estelles, 2021), es decir, se pretende magnificar la intensidad de la intención y de la respuesta. [Méndez-Duñabeitia-Pérez, 2024:139]

Halako konposizioekin aberasten dá insultoa, normalki ematen zaiolarik efektu gehiago, indar gehiago (intensifikatuz orohar expresioa eta bere efektua). Eta hurrengo pausua izanen dirá expresio idiomatikoak, zein dirén aberatsagoak zein konposzio hutsak, eta zeintaz saiatuko garen mintzatzen bihar), baina gaur soilik aipatu nahi genuké nóla gorago aipatutako konposizio hau:

• tonto de los cojones

trinkotu ahal dén an hitz bakar bat, zein den berdina an sigularra eta plurala:

• tontoloscojones

• un tontoloscojones

• dos tontoloscojones

• tres tontoloscojones

Berdin trinkotu ahal dirá singularrak nola:

• un tontolculo

• dos tontolculos

edo

• un tontolapolla

• dos tontolapollas

Dá kuriositate bat, non hotzean uztartzen dén artikulua ere. Finean, mekanismo sortzaileak.

Eta, bide beretik nondik sortzen den:

tonto de los cojones

sortzen dá:

hijo de mi vida

zeinekin obvioki adierazi ahal dén maitasuna, baina baita ere adibidez... harridura:

Pero adónde vas así, hijo de mi vida!

Pero, hijo de mi alma, adonde vas así!

Pero adonde vas así, hijo de mi alma y de mi corazón!

Holako bide derivatibo-konpositibo eta orohar expresibo horiek guztiz dira emankorrak, eta oso erabiliak zio izán oso efektiboak. [2859] [>>>]