Gure helburu funtzionaletarako, sujetua konsidera daiteké buru diskursiboa on esaldia (zeinen osagarri diskursiboa dén predikatua)

Atzokoan aipatzen genuen nóla estatistikak lagundu ahal digún azáltzen zergátik hitz-ordenak erakusten dituztén hain maiztasun diferenteak. Eta hor ere, estatistikak lagundu ahal digu argitzen realitate berez-aski-ezkutu eta iheskorrak zein geldi litezkén agerian noiz tratatu kopuru handiak, zeintan antzeman ohi dirén joera interesgarriak. Puntu honetaz, gogora daigun gure sarrera titúlatzen "Sujetu sintaktikoa da tipikoki thema diskursiboa eta agente semantikoa", non orobat mintzo ginén an termino estatistikoak:

Gure kasu honetan, eta zuk diozunez, sujetu gramatikala ez da beti izan behar thema edo/ta agentea, baina sujetua izaten dá húra zeintaz esaten dugun zerbait (esan nahi baita ze, maiz askoan sujetua izanen dá thema), eta predikatua izaten dá húra zein esaten dugun burúz sujetua (esan nahi baita ze, maiz askoan predikatua izaten da rhema).

Jakina, sujetua izan ahal dá thema edo rhema, agente semantikoa edo paziente semantikoa (edo eliptikoa), baina horrek ez digu ezkutatu behar ze existitzen dira korrelazio sendoak artén sujetu sintaktikoak eta thema diskursiboak edo/ta agente semantikoak (berriro diot: esaldi bakan batean diskutitu daiteke edozer, baina agregatuki argi dira ageri erlazio estu horiek, eta datu agregatuetan ikusten dirá tendentziak).

Jon Aske hizkuntzalari euskaldunak zioskun hemen:

There is a strong correlation between grammatical subject and topic, on the one hand and grammatical object (when there is one) and focus. Indeed, the category subject seems to be but the grammaticalization of the category topic (although not all subjects are topics, and some are indeed foci). [Jon Aske]

eta Comrie hizkuntzalariak hemen:

Las explicaciones para el predominio de los órdenes de palabras en los que el sujeto precede al objeto parecen tener base psicológica, de acuerdo con la preeminencia del agente en la posición agente-acción-paciente y la gran correlación entre el agente semántico y el sujeto sintáctico: ... [Comrie]

Aipatzen duzu, Patxi, Euskaltzaindiaren gramatika; eta Euskaltzaindiak berak sinatzen du ondorengoa (Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna):

Gramatika egituraz eta mintzagai egituraz mintzatu gara. galdera hauxe da orain: ba ote da bi egitura horien artean nolabaiteko loturarik edo bakoitza bere aldetik ote dabil? Badirudi erantzuna baiezkoa dela, hots, nolabaiteko lotura badela. Oro har, mintzagai egituran ditugun mintzagaia eta iruzkina gramatika egiturako subjektua eta objektua-aditza osagaiekin bat datozelako. [Euskaltzaindia, "Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna", 2002:29]

Eta justuki horrregatik, zatio bere izaera thematiko tipikoa, hizkuntza gehienek bukatzen dute jartzen sujetua aurrén beste edozer an esaldi kanonikoak, eta orobat horregatixe azal daiteke zergátik...

...prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla" [Laka: ikus hemen]. 

Eta azpimarratu nahi genuke ze prozesamendu-lan horiek eragiten dituzté efektuak, zeinen azterketan estatistikak berriro jokatzen duén oinarrizko papera (ikus adibidez "[#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez"):

... ikusi dugu an [#1] nóla Lakak laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá tematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

.

Hortaz, bádirudi ze sujetuak nagusiki thematikoak izanki, hobeki prozesatzen dira an esaldi-hasiera (azpi baldintza orokorrak), halan-ze erakusten duté oso joera sendoa aldén posizio aurreratuena an esaldia.

Izan ere, sujetuak jokatzen du paper berezia an esaldia, zeren:

• izanki gehienetan diskursiboki thematikoa, 

• posizionalki joaten da an aurreneko posizioa, 

• non prozesatzen den hobeki zein atzerago, orohar,
  

Gainera, Fernández eta Ortiz de Urbinak dioskute ze ("Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:56):

• ... perpausari (...) nahitaeztoa zaiola subjektua.
  

Horregatik guztiagatik, esan geinke ze, gure helburu funtzionaletarako, sujetua konsidera daiteké esaldiko buru diskursibo tipikoa, zeinen osagarri diskursibo tipikoa izaten dén predikatua (azken horren barruan aditzak jokatuko du paper zentrala nola predikatuko buru diskursiboa). [1322] [>>>]