igandea, apirila 30, 2023

Beraz daukagu 'izan' aditzeko orainaldi osoa aterea ti '*e - i - za - n' (singularra, salbu 'da' fosila) eta '*e - i - la - n' (plurala), non aditz-erroak liraké "za" eta "la" partikula zaharrak

 Beraz, honela gedituko liraké "izan" aditzeko orainaldi singularra, zein derivatuko litzaké ti:

  • *e - i - za - n > i - za - n = izan (aditz-partizipioa)

salbu 3. persona, zein litzakén fosil zahar bat:

  • n(i) - (d)a - i - z(a) = n - a - i - z = naiz (orainaldiko 1. persona)
  • h(i) - (d)a - i - z(a) = n - a - i - z = haiz (orainaldiko 2. persona)
  • da (fosil bat: orainaldiko 3. persona) 

eta horrá pluralak, atereak regularki ti:

  • *e - i - la - n > *e - i - ra - n

non azken pausuan agertzen dirá bi evoluzio fonetiko divergente:

  • g(u) - (d)a - i - la > g(u) - (d)a - i - ra > g - a - i - ra > gara / gira (orainaldiko 1. persona pluralak)
  • z(u) - (d)a - i - la > z(u) - (d)a - i - ra > z - a - i - ra > zara / zira (orainaldiko 2. persona pluralak)
  • - d(a) - i - la > - d(a) - i - ra = d - i - ra = dira (orainaldiko 3. persona plurala)

Beraz hortxe daukagu "izan" aditzeko orainaldi osoa aterea ti '*e - i - za - n' (singularra, salbu 3. persona  fosila) eta '*e - i - la - n' (plurala), non aditz-erroak liraké "za" eta "la" partikula zaharrak

Azkenik eta bidenabar, gogora daigun partikula zahar horietako batzuk, zeinen kokapena eta interpretazioa izan zitekén oso flexiblea an garai haiek:

Atzokoan gogoratzen genuén ondoko zerrendatxo inkonpletoa, non Lakarra diakronistak (2018) biltzen zituén zenbait partikula zahar zein erabili dirén hala prepositiboki nola postpositiboki:

..., gi-, la-, da-, za-, le-, i- / -ki, -la, -da/ -t, -z(a), -le, -i bezalako bikoteak.

Beste bikote inportante bat izanen litzakén:

e- / -e

nondik goragoko adizkietan agertzen zaikigú "za", "la", "e" eta "i", hala nola ere "da" fosila.