larunbata, iraila 16, 2023

"niñdduen/hiñdduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua

Sarrera honetan ikusten genuen nóla azaldu ahal dirén regularki adizkiak nola "geben/gittuen/giñdduen":

Ikus daigun orain nóla eta nóndik sor zitezkén halako adizkiak ("geben/gittuen/giñdduen") an Bolibarko hizkera, sartua an Leintz-Gatzagako varietatea. Hor, agertzem zizkigú:

  • guk hura geben
  • guk haiek gittuen 
  • hark gu giñdduen

non "-i-" morfema zahar hori (an "gittuen" edo "giñdduen") agertzen dén hor gáiti erabilera e "-i-tu-" pluralekoa.

Baina orduan, zergátik agertzen da "-i-" hori an "niñdduen"? Forma hori ("niñdduen") ez da pluralekoa (berdin nola "hiñdduen"), eta hor, printzipioz, "-i-" hori (an "niñdduen" edo "hiñdduen") ez da regularra, nola bái den an bere kide "nittuen" edo "hittuen" objetu-pluralekoak. Forma regularra hor izanen litzaké "nenduen", esan nahi baita kin "-n-" ki ezberdindu ti "neduen > neuen > neben", baina gabé "-i-" zeren ez litzake erabili behar "-i-tu-" pluralekoa.

Hortaz, berriro diogu, nóndik, zéin mekanismotik sortzen da hor "-i-" hori? Ba, sortzen da ti betiko analogia, analogia kin adizki objetu-pluralak ("nittuen/hittuen") eta analogia kin persona pluralak (nola "ziñdduen" edo "giñdduen"), non "-i-" hori báden regularra (ikus ere "Antzera nola sortu zén 'nenkarren', sortu zén 'nenduen > ninduen', zeinen 'nind-' hartuko zén, analogiaz, an 'nind-ekarren'", non ematen dén azalpen fonetiko lagungarrii bat). Horrela, goiko taulan ez dugú:

  • nenduen (kin "-e-")
  • siñdduen  
  • eben
  • giñdduen
  • siñdduen 
  • sittuen

baizik eta:

  • niñdduen (kin "-i-")
  • siñdduen  
  • eben
  • giñdduen
  • siñdduen 
  • sittuen
eta bide beretik "hiñdduen" ere, zein, sorreraz, dirén irregularrak (argudiatu dugunez), nahiz ikuspuntu formal hutsetik (azken zerrendan ikusten denez), amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua. [>>>]

1 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Guztiz oker zaude, Rubio jauna. Zeharo oker.

larunbata, iraila 16, 2023 8:11:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home