"niñdduen" ("-i-" analogikoa) vs "nintzan" ("-i- regularra)

 Argudiazen genuén atzo ze:

Baina orduan, zergátik agertzen da "-i-" hori an "niñdduen"? Forma hori ("niñdduen") ez da pluralekoa (berdin nola "hiñdduen"), eta hor, printzipioz, "-i-" hori (an "niñdduen" edo "hiñdduen") ez da regularra, nola bái den an bere kide "nittuen" edo "hittuen" objetu-pluralekoak. Forma regularra hor izanen litzaké "nenduen", esan nahi baita kin "-n-" ki ezberdindu ti "neduen > neuen > neben", baina gabé "-i-" zeren ez litzake erabili behar "-i-tu-" pluralekoa. 

Hortaz, berriro diogu, nóndik, zéin mekanismotik sortzen da hor "-i-" hori? Ba, sortzen da ti betiko analogia, analogia kin adizki objetu-pluralak ("nittuen/hittuen") eta analogia kin persona pluralak (nola "ziñdduen" edo "giñdduen"), non "-i-" hori báden regularra (ikus ere "Antzera nola sortu zén 'nenkarren', sortu zén 'nenduen > ninduen', zeinen 'nind-' hartuko zén, analogiaz, an 'nind-ekarren'", non ematen dén azalpen fonetiko lagungarrii bat).

Horrela sortuko zén "niñdduen" ordéz "nenduen". Baina, adibidez an "nintzan", "-i-" hori datór ti "i-za-n" eta hori ti "*e-i-za-n", non "-i-" dén regularra. Horrela azaltzen genuen an sarrera deitzén:

• n(i) - e - i - z(a) - n > n - e - i - za - n > n - i - za - n   > n - i - (n) - (t) - za - n = nintzan

zeinen eduki osoa zén hau:

Suposatuz ze "izan" aditzaren partizipio zaharra izan zén "eizan", eta eginez honako zatiketa morfologikoa:

*e - i - za - n

zeintan izanen genituzké bi morfema prepositibo ("e-" eta "i-"), erroa ("-za-") eta morfema postpositibo bat ("-n"), denak ere ustez ondo zaharrak, helduko ginake i forma regularrak nola:

• n(i) - (d)a - i - z(a) = n - a - i - z = naiz (orainaldiko 1. persona)

• e - i - za - n > i - za - n > za - n = zan (lehenaldiko 3. persona)

edota gaurko:

• n(i) - e - i - z(a) - n > n - e - i - za - n > n - i - za - n   (lehenaldiko 1. persona regularra)

nondik gerora sortuko zén "ni - (n) - (t) - za - n":

• n(i) - e - i - z(a) - n > n - e - i - za - n > n - i - za - n   > n - i - (n) - (t) - za - n = nintzan (egungo lehenaldiko 1. persona)

bidéz bilakaera fonetiko bat non parte hartuko zutén bi prozesu edo mekanismo zeintaz jada mintzatu garen an aurreko zenbait sarrera. Lehenengo prozesuaz mintzo ginen an:

• Orduña (data gabe): "Por tanto, el actual morfema '-n-' podría explicarse como reflejo de la nasal del sufijo de pasado '-(e)n/-(a)n', ..."

• Orduñak ematen ditú zehaztasun gehiago buruzki mekanismoá nondik sor zitezkén iraganetako '-n-' horiek (nola an "ni nenkarren" edo  "zu zentozen")

eta bigarrenean agertuko zén "-t-" epentetiko bat aurré "z" soinua (atzé "n"). 

Horrela, besteak beste, argiki ezberdinduko zén ti bere kidea an "*e - za - n" aditza:, :

• n(i) - e - z(a) - n > n - e - za - n > n - e - za - n   (lehenaldiko 1. persona regularra)

zein bái izanen litzakén guztiz regularra.

Beraz, an "nintzan", "-i-" hori datór ti "i-za-n", regularki. [>>>]