osteguna, iraila 07, 2023

Zeren, adibidez, zér gertatuko litzake an hizkera bat non aditz trinkoek ez duten islatzen pluralitatea?

Atzokoan saiatzen ginen antzematen nóla amaituko zén 2. fase tipiko bat, kin bere SOV interpretazioa eta bere desanbiguazioa bidéz morfologia plurala eta "-n-" infijo desanbiguatzailea. Honela:

Anbiguetate horiek, jakina, gertatzen dirá arten interpretazio zaharrak:

  • harek ni n-e-kar-ren  

eta reinterpretzaio berriak

  • nik ha n-e-kar-ren

halan ze, desanbiguatzeko, morfologizatuko dá pluralitatea bidéz "-z-" pluralgilea, eta baita sartuko dá "-n-" redundante bat an 1. eta 2. personak, zeinekin desanbiguazioa oso zabala izanen da. Azpimarratu behar dugu ze desanbiguzio hori dá guztiz antzekoa nola Bolibarkoa (an "*edun" aditza, non pluralgilea zén "*itun" aditza). Horrela OVS forma berriak geldituko dirá honela:

  • harek ni n-e-n-kar-ren
  • harek hi h-e-n-kar-ren
  • harek ha e-kar-ren
  • harek gu g-e-n-kar-z-en
  • harek zu z-e-n-kar-z-en
  • harek hárek e-kar-z-en

zein ondo ezberdintzen diren ti SOV formak, orain singularrak eta pluralak:

  • nik ha/hárek n-e-kar-ren/n-e-kar-z-en
  • hik ha/hárek h-e-kar-ren/h-e-kar-z-en
  • harek (singularra) ha/hárek e-kar-ren/e-kar-z-en
  • guk ha/hárek g-e-kar-ren/g-e-kar-z-en
  • zuk ha/hárek z-e-kar-ren/z-e-kar-z-en
  • hárek (plurala) ha/hárek e-kar-ren/e-kar-re-z-en

  Hor amaitzen dá 2. fasea.

Diogunez, hori litzaké 2. faseko egoera tipikoa, nahiz gero, jakina, egon ahal dira hainbat berezitasun interesgarri. Zeren, adibidez, zér gertatuko litzake an hizkera bat non aditz trinkoek ez duten isaltzen pluralitatea?

Zeren, gogoratzen garenez, bádira halakoak:

Ondorenda ikusí, azken sarreretan (ikus hau eta hau) nóla erabili ahal dén konkordantzia plurala an "nor-nori-nork", "nor-nori" eta "nor-nork" paradigmak (finean dá Aramaioko eta Debagoieneko erabilera baina pixkat adaptatuz zenbait forma verbal ki paradigma orokor batua), orain ikusiko dugu nóla izan ahal den konkordantzia hori an aditz trinko transitiboak, hortako irakurríz J. L. Ormaetxearen tesi doktorala, non, atzo genioenez, autoreak aztertzen du justuki Aramaioko eta Debagoieneko euskara:

Beraz, aditz trinko transitiboetan ere ez da erabiltzen objektu-konkordantzia plurala.

Finean eta laburbiltzeko, proposatzen ari gara preferenteki erabiltzeá "egin" laguntzailea an "nor-nori-nork" subjuntibo, potentziala eta inperatiboa, eta, oro har eta preferenteki ere, objektu-konkordantziak à la Aramaio eta Debagoiena. Betiko moduan, aukeran.
Hizkera horietan, nóla geldituko liraké 2. faseko adizkiak? Nóla deseginen liraké 2. faseko anbiguetateak? [>>>]