astelehena, iraila 04, 2023

Baina redundantzia horiek azaldu behar dira; areago, behar da azaldu prozesu osoa abiátuz ti sintaxi zahar bat

Morfologia sortu ohi da ti sintaxia, alegia noiz sintaxi zaharrago bat konpaktatzen den (hortaz, morfologia azaldu ohi da bidéz sintaxi zaharrago bat). Gero, morfologian bertan gerta daitezke berrikuntza redundanteak (edo ez-redundanteak), zein azaldu beharko lirake, esan nahi baita ze azaldu beharko litzake zergátik eta nóla gertatu diren berrikuntza horiek (gure kasuan, redundantzia horiek). 

Horrela saiatzen ginén egiten an gure sarrera titulatzén:

Herenegun aurkezten genuén bide posible bat ki lortu adizkiak nola "genduen/genituen/gintuen", baina, nola genioén, bideak izan daitezke anitzak (eta baita emaitzak ere) an hizkera diferenteak (nahiz denak ere hurbilki lotuak).

Ikus daigun orain nóla eta nóndik sor zitezkén halako adizkiak ("geben/gittuen/giñdduen") an Bolibarko hizkera, sartua an Leintz-Gatzagako varietatea. Hor, agertzem zizkigú:

  • guk hura geben
  • guk haiek gittuen 
  • hark gu giñdduen

non OVS fasean (ez da morfologizatu plurala):

  • hark gu g-e-du-en
  • guk hura/haiek e-du-gu-n
  • hark hura/haiek e-du-en

Gero SVO fasean: 

  • guk hura g-e-du-en

non morfologizatuko dirén pluralak helbúruz eta ezberdindu "guk hura" eta "hark gu"

  • guk hura g-e-du-en
  • hark gu g-e-i-tu-en > gituen

eta ondorioz, baita ere:

  • guk haiek g-e-i-tu-en > gituen

Azken bi horiek (biak "gituen") ezberdinduko dirá bidéz gure "-n-" desanbiguatzailea. sortuz:

  • guk haiek gituen > gittuen
  • hark gu gituen > gintuen > giñdduen

Laburbilduz:

  • guk hura geduen > geuen > geben
  • hark gu geituen > gituen > gintuen > giñdduen
  • guk haiek geituen > gituen > gittuen
nola agertzen dirén egun.

Esan nahi baita ze sarrera horretan saiatzen ginén azaltzen den zergátik agertzen diren forma konplexuagoak abiátuz ti abiapuntu sinple bat, zein oso posibleki izanen zén esaldi zahar bat an OVS ordena sintaktikoa:

  • gu - e - du - an > g(u) - e - du - an/en

zein gero bihurtuko zén:

  • (hark gu) geduen
hau dá, goragoko abiapuntua. [>>>]

Etiketak:

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

NATOR & NENTORren

NATOR orainaldia DATOR adizkitik dator:

NA + DATOR = NADATOR > NATOR

NENTORREN iraganaldia bezala, NENTOR alegiazkoa ere, DATOR adizkitik ere datoz.

NIN + DATOR + eN= NINDATORREN
NIN + DATOR = NINDATOR

NOR' subjektua denean NIN + DA- normalean NEN bilakatzen ohi da:

nindatorren = nentorren
nindator = nentor

Leintz-Gatzagako N gabeko forma (netorren) berrikuntza argia da, GITUEN ere den bezala.

Adeitsuki

astelehena, iraila 04, 2023 11:21:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

NADIn & NENDIN

Leintz-Gatzagan:

NAIn & NEIN

Hau da, nadin eta nedin DI erroa rekuperaturik.

NADI orainaldia DADI adizkitik dator:

NA + DADI = NADADI > NADI

NENDIN iraganaldia bezala, NENDI alegiazkoa ere, DADI adizkitik ere datoz.

NIN + DADI + eN= NINDADIN
NIN + DADI = NINDADI

NOR' subjektua denean NIN + DA- normalean NEN bilakatzen ohi da:

nindadin = nendin
nindadi = nendi

Leintz-Gatzagako N gabeko forma (nedin /nein) berrikuntza argia da, NETORREN eta GITUEN ere diren bezala.

Adeitsuki

astelehena, iraila 04, 2023 1:42:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home