asteartea, iraila 05, 2023

1) OVS, 2) SOV reinterpretazioa, eta 3) "z-" prefijoa garatu ahal da an 3. personak, sórtuz ajuste orokor bat

Ezberdintzen genituén hemen hiru fase nagusi an garapena e gaurko adizkiak:

Abiapuntu ezberdinak har daitezke ki azaldu nóla agertu ziren adizki horiek. Gehienetan, egonen zirén 3 fase nagusi:

  • OVS fasea
  • SOV reinterpretazioa
  • "z-" prefijoa garatu ahal da an 3. personak, sórtuz ajuste orokor bat

Gainera kontuan hartu behar da ze hizkera ezberdinetan gerta zitezkén bilakaera ezberdin samarrak, nahiz finean denak ere aski antzekoak.

Atzo gogoratzen genuén Bolibarko bilakaera, non ez den gertatu goragoko 3. fasea. Orain, justuki  3. fase hori ilustratzeko, sakonkiago aztertuko dugú Eibarko hizkera, zeintan 3. fase hori ("z-" prefijoa garatzea an 3. personak) gertatzen ari da justuki orain. Gogora daigun sarrera hau:

Eta Eibarko aditzean jarraiturik, "ekarri" aditzean ere inplementatzen ari da soluzio alternatibo bat ki:

  • zuk ha zekarren → zenkarren  zenekarren (finean batua)

zein den:

  • zuk ha zekarren → zenkarren zenkarzun
nola ikusi ahal dugun an ondorengo taula (orobat aterea ti "Eibarko aditza", 1998):

erakutsiz berriro nóla soluzioak izan ahal dirén diferenteak, denak ere inplementatuak bidéz analogia kin beste adizki batzuk ja existenteak náhin konpondu anbiguetate-arazo ezberdinak zein joan diren sortzen an garapena te hizkuntza, eta denak ere erábiliz hizkuntzaren barneko mekanismo sortzaileak). Zentzu horretan denak ere, berdin onak.

Gaurko sarreran azpimarratu nahi dugu ze, hasiera batean, OVS fasean, genuké:

  • harek ni n-e-kar-ren
  • harek hi h-e-kar-ren
  • harek ha e-kar-ren
  • harek gu g-e-kar-ren
  • harek zu z-e-kar-ren
  • harek hárek e-kar-ren

non:

  • harek ha e-kar-ren 

eta 

  • harek hárek e-kar-ren 

berdinak diren (ez da morfologizatu pluralitatea). Ez oso gerora (gure ustez OVS fasea ez zen izanen luzea), etorriko litzaké SOV fasea, non reinterpretazio bat gertatuko zén an iraganeko adizkiak (orainaldian ez zen gertatu halako reinterpretaziorik, akaso gáiti euren maiztasu-erabilera askoz handiagoa), oinarritua an anbivalentzia e 3. personak (zein berdin interpreta daitezke nola OVS edo SOV), halan ze:

  • nik ha n-e-kar-ren
  • hik ha h-e-kar-ren
  • harek (singularra) ha e-kar-ren
  • guk ha g-e-kar-ren
  • zuk ha z-e-kar-ren
  • hárek (plurala) ha e-kar-ren

non:

  • harek (singularra) ha e-kar-ren 

eta 

  • hárek (plurala) ha e-kar-rren 
jarraitzen duté izaten berdinak. Reinterpretazio horrek sortu zituén hainbat anbiguetate, zeintaz mintzatuko garén an biharko sarrera. [>>>]

Etiketak: ,