Gain paper zentrala on aditza an estruktura informatiboa

Dio Koldo Bigurik (an artikulua deitzen "Inpertsonalak eta abstraktuak", jada aipatua an aurreko sarrera):

Esango nuke, orain arteko euskaran behintzat, eta, seguru aski, hizkuntza guztien halako fasean, mintzagaia biziduna izateko joera dagoela.

Hor, aparte utzita hori-referentzia interesgarria (urdinez) zein Koldo Bigurik dún egiten respektu existentziá on fase linguistiko komunak an bilakaerá on munduko hizkuntza guztiak, aipatu nahi nuke nóla Tomlin hizkuntzalari famatuak zun proposatu an 1986 bere printzipio deskriptibo orokorra deitzen "bizidunak aurretik":

The Animated First Principle: in simple basic transitive clauses, the NP [izen-sintagma] wich is most animated will precede NPs wich are less animated. (Tomlin 1986:102, Basic Word Order: Functional Principles)

Jakina, bizidunen lehentasun hori estuki erlazionatua dago kin euren mintzagaitasuna (esaldi transitiboetan, mintzagaiak dira izaten agente, eta agenteak bizidun).

Beste maila batean, báda kategoria sintaktiko bat zein dan oso ondo egokitzen ki mintzagaia: sujetutasuna. Ikuspuntu sintaktikotik, sujetua da hori zeintaz dan predikatzen zerbait (izan ere, sujetua ulertu ahal dá nola "mintzagai sintaktikoa", bizidun edo gabe), eta nahizta izan kategoria sintaktikoa, argi ikus daiteke zéin hurbil dagoen kategoria sintaktiko hori ti kategoria informatiboa deitzén mintzagaia.

Sujetua joan ohi dá esaldian aurrena, mintzagai. Gero, esaldi transitiboetan komunikatiboki egokia izaten da sujetu-mintzagai horren ostean koka dadin aditza, zein dún mugatzen mintzagaia, bai eta aldiberean ematen informazio rhematiko transizionala (aditza baita transizioá on esaldi transitiboa: izan ere, aditza izaten dá informazio rhematikoa, baina gutxiago rhematikoa ezi osagarria, zein dan izaten parte rhematikoena: bukaeran hobe).

Horrela, aditzak markatzen du nóiz dan bukatzen mintzagaia, eta aldiberean, nóiz dan hasten rhema (hori da oso paper zentrala, zentzu guztietan, an estruktura informatiboa). Hortaz, SVO estrukturak aski efizienteki mugatzen du estruktura informatiboa [gehien-gehienetan: MINTZAGAIA (Sujetua) - RHEMA (Verbua-Objetua)], eta hain zuzen askoz hobeki ezi SOV estruktura, non ez dan agertzen oinarrizko referentzia estrukturalik respektu nón bukatú mintzagaia eta nón hasí parte rhematikoa; eta non, gainera, aditzaren informazio transizionala dan ematen an esaldi-bukaera (hots, esaldi transitiboa dá gelditzen barík bere transizioa), an modu ez-progresiboa.

Kontua gehiago ere okertzen da noiz esaldiak ez dun sujeturik (maiz): kasu horretan SOV bilakatzen dá OV, eta horrek dakar aski inseguritate respektu zéin dan izaera sintaktiko-informatiboa on esaldi-hasiera (izan ere, hantxe non espero baita sujetu thematikoa, topatuko dugu objetu rhematikoa). SVO estrukturak, ordea, ez du arazorik afin omititu sujetua: aditzarekin hasita ere, rhema dá gelditzen berdin ondo mugatua. Eta progresibitate informatiboak argi uzten du nón dan esaldiaren parte rhematikoena: bukaeran. [196] [⇶]