Arrazoia dá sinpleki sintaktikoa

Lander Arretxea-k (2016) idatzi zuén oso artikulu interesgarria an Argia titulatzén "Prosa apropoposa gurea?", non plantetazen zuén ondoko galdera:

Euskaraz hala moduz idazteko joera orokortzen ari ote den, horra galdera potoloa. Jo dezagun erantzuna baiezkoa dela: zergatik ari da gertatzen? Zein da horren erantzule?

Hona hemen Berriako arduradun linguistiko Irene Arrarats-en erantzunaren zati bat, Lander Larretxea-k ekarria:

Badago prosa mota bat oso zabaldua, berez tradizioko prosarekin zerikusi handirik gabea: ez du idazle klasikoen antzik, ez Auspoako herri idazleen antzik, eta ez ahozkoaren tankerarik ere”. Hala dio Irene Arrarats Berria egunkariko zuzentzaile eta itzultzaileak. Zer nolakoa den prosa hori? Hiru ezaugarrirekin lotzen du: batetik, euskara pobretua da, baliabide gutxikoa eta horregatik errepikatzen ditu gehienetan egitura berberak; bestetik, beti erregistro berean aritzen da, ez du bereizten unibertsitateko azterketa baterako den ala herri bateko jaiak iragartzeko; eta azkenik, prosa modu hori ez da bere baitakoa, hau da, sortzen duen gehiena erdararen imitazioa da.

Prosa eredu horren zabaltzeak automatismo batzuk ere ekarri dituela dio Arraratsek: atzerakarga, gerundio faltsuak, puntuazio pobrea –komak eta puntuak bakarrik erabiltzea–, perpaus erlatiboen erabilera neurrigabea… ["Prosa apropoposa gurea?", 2016-1-17]

Nola genioen an [338], erantzunez zergátik euskaraz erabiltzen diren askoz tresna sintaktiko gutxiago?

Baina, zéin da benetako arazoa? Ez al ditu euskarak era guztietako baliabide postpositiboak? Ez al ditu euskarak baliabide postpositibo erlatibo, konparatibo...? Eta, orduan zergátik ez dira erabiltzen baliabide postpositibo horiek guztiak an ber intentsitatea nola beste hizkuntzetan erabili ohi dirén tresna prepositiboak? Justuki zeren postpositibo izate horrek baldintzatzen baitú euren erabilera eta eraginkortasuna, hala baldintzatuz prosamoldea, eta bere diztira.

Ez da dudarik ze, idazle/kazetari horiek guztiak eze idazten dute hain euskara sintaktikoki pobrea erabiliko luketé askoz sintaxi aberatsagoa, askeagoa, ahaltsuagoa eta eraginkorragoa baldin erabilikó askoz baliabide burulehen gehiago, nola egiten duten noiz idatzi adibidez inglesez, frantsesez edo gaztelaniaz. Baliabideen buruazkentasunak berak baldintzatzen baitu euren erabilera askea, aberatsa, ahaltsua eta eraginkorra.

Arrazoi nagusia zerengatik prosa estandar (buruazken) guztia dén hain sintaktikoki pobrea dá sinpleki sintaktikoa. [348] [>>>]