"ezik" edo "ezen": ezezkotasuna > salbuespena > konpletiboa

Aurreko sarreran genioen ze saiatuko ginen ematen intuizio tentatiboren bat nahizik antzeman dezagún konexio evolutiboa artén "ez" partikula negatiboa eta "ezen" konjunzioa, zein printzipioz dún ematen aski sorpresiboa. Eta gauza da ze, batzuetan, aski kapritxosoak izan ahal dira bideak nondik evoluzionatzen diren hitzak edota baliabide sintaktikoak.

Kasu honetan, argi dirudike ze adibidez "ezik" edo "ezen" baliabideak, euren sorreran, guztiz loturik zihoaztén ki ideia on ezezkotasuna, adibidez an esaldiak nola:

Hori egin ezik, ez naiz joango.

Hor agerikoa da ezezko zentzua on "ezik" baliabide hori.  Ikus beste adibide hau:

Zugatik eze, ez nintzen joango.

non orobat agerikoa da ezezkotasuna. Baina, baliabide hori emeki joanen zen zabaltzen ki beste erabilera batzuk, non ezezkotasunaz gain, salbuespenezko ideia ere emanen zen:

Joanen gara denak lanera, aita ezik.

eta baita an bere versio prepositiboa, zein gogoratzen dugun:

Ilurdozko ezik, ordea, "izan ezik"en pare-edo dugu: yodín gerá dénak lanéra, ezík áite, aitéa "iremos todos a trabajar menos el padre". [Koldo Artola, 59. orr.]

Eta bide horretatik jarraiki, ikus ondorengo esaldia ganik Duvoisin:

Zaragarra, ezkabia eta bertze asko eritasun ez dira bertzerik ezen harrak.

non "bertzerik ezen = baizik":

Zaragarra, ezkabia eta bertze asko eritasun ez dira baizik harrak.

Edo:

Ez dute esan besterik ezen hori.
Ez dute esan besterik ezen bihar etorriko direla.

non dén nagusitzen salbuespenezko zentzua. Eta afirmatiboan:

Esan dute ezen bihar etorriko direla.

non desagertu da zentzu negatiboa edota salbuespenezkoa afin utzi bidea ki zentzu konpletibo hutsa, nondik aski hurbil aurki daitezke beste erabilera batzuk, nola erlatiboa. 

Jakina, hau guztiau ez da baizik intuizio orokor-espekulatibo bat gain nóla pasa liteken tikan ezezko partikula bat ki nexu subordinatzaile bat. [433] [>>>]