Dio
atzoko sarreran Txopi-k:
Zein da gehio motza ezen Zeinda. Biak ahal dute sostengatu esaldi bera baina lehenak du ematen informazioa an modu gehio arin eta gainera du kargatzen memoria gutxio. [Txopi]
Orohar, ona izaten da hitzek
aukera laburrak eukitzea, batez ere an
ordena buruazkena: gauza da ze diskursoaren
adreilu buruazken itsasgarriak (ikus
sarrera hau) laburrak izan behar dira (orohar
7-8 silaba edo), eta ezin ditugula silaba horiek
alperrik gastatu: zenbat eta hitz laburragoak,
informazio gehiago sartu ahal izanen dugu adreilu bakoitzean, eta, alde horretatik,
hobeki moldatuko gara.
Eta hori horrela izanik orohar,
bereziki da horrela an kasua on
hitz funtzionalak, nola genioen
hemen:
Frogatu da ze, hizkuntzetan zehar, hitz funtzionalak izaten dira esanguratsuki laburragoak ze hitz ez-funtzionalak. Eta logikoa da, zeren hitz funtzionalak dira, alde handiz, maizen erabiltzen diren hitzak (inglesez: "the", "of" eta "and" omen dira hiru hitz erabilienak). Halako hitz funtzionaletan inportantea dirudi laburrak izan daitezen, zeren, esan bezala, euren luzera izan liteke hesi bat per euren erabilera. [Balbula, 2006]
Bai, hitz funtzionalak
etengabe erabiltzen ari dira, eta hobe baldin izán
laburrak. Inglesez, adibidez, partikula konparatibo erabiliena izanen dá "
than", zein aparte izán
burulehena, dén
monosilabikoa. Luzeraz mintzatu gará berriki
hemen:
Bide batez komentatu nahi genuke "ezez..." konparatibo horren interesa, zeren 2 silabatan betetzen baitú funtzio bera zein 3 silabatan betetzen dutén "ezen ez..." edo "eze ez..." edo "ezi ez..." partikulek, izanki horrela kasu askotan bereziki erabilgarria. [Balbula, 2019]
Alde horretatik, "zein" dugú monosilabikoa, bitárten "zeinda" edo "ezen" edo "ezez" dirén bisilabikoak eta, hortaz, gutxio arinak.
Baina, bestalde, aukera luzeagoak ere izaten duté euren lekua noiz nahi ditugun lortu helburu bereziak, zein doazén haruntzago zein arintasun hutsa. Adibidez, duela sarrera gutxi aipatzen genituén partikula eta expresio expletiboak nola "ez" an "zeinda ez" konparatiboa, zeinen helburua izaten zén nagusiki expresibo-argitzailea. Hemen genioenez:
- Helburu expresiboa, bilatuz adibidez ze mezua indartsuago hel dadin ki bere jasotzailea (esangura berdina izanik ere).
- Helburu argitzailea, bilatuz ze mezua argiago ailega dadin ki bere jasotzailea. [Balbula, 2019]
Ohartu ze "
zeinda ez" horretan ez da soilki "
ez"
expletiboa, baizik-ere "
-da" morfema ("
-eta"), eta "
-da" morfema kenduz gero,
esangura ez dela aldatzen ("
-da" hori litzaké
indartzaile moduko bat).
Konkretuki goragoko adibidean, akaso autoreak nahi izan dú
evitatu errepikátzea "
zein" partikula (konsekutiboa eta konparatiboa), eta akaso aukeratu du "
zeinda" luzeagoa eta
printzipioz intensoagoa afin eman indar gehiago ki perpaus konsekutibo luzeagoa. Esan nahi baita ze, aukera
labur-arinak ia ezinbestekoak izanik ere, bestelako aukera luzeagoek ere
bádute euren lekua noiz bilatu
efektu bereziak. Defektuz, ordea, "
zein"
monosilabikoa. [586] [
>>>]
Etiketak: expletiboa, ezen, konparatiboak, moldagarritasun expresiboa, silabak, zein