asteazkena, maiatza 22, 2019

"harean" = "harik": gramatikalizatuak ti erakusle ablatibo zaharrak

Genioen hemen ze "harik" ez da baizik gramatikalizazioa on erakusle ablatibo bat:
Harik hori hirugarren mailako erakuslearen ablatiboa da –forma zaharra, bizkaieran izan ezik–. (...) Gaur egun, hala ere, –TU ARTE, –eN ARTE eta horrelako perpausei hasiera emateko gramatikalizatua dagoen esaldia da, besterik gabe. [EGLU VII:102]
Esan nahi baita ze "harik..." ez da jada erakusle ablatibo bat ("...-rik" zen hor kasu-marka ablatiboa, oraingo partitiboa), baizik beste zerbait, hain zuzen nexu burulehen bat, hala gramatikalizatu baita (ikus ⇶SVO: estrategia ahaltsu baten gramatikalizazioa).

Sarrera honetan soilik azpimarratu ze "harean" ere ez da baizik gramatikalizazioa on beste erakusle ablatibo bat, are zaharragoa ezi "harik", eta horren esanahi berekoa. Ikus honi buruz ondorengo koadroa, egina ganik Lakarra, gain erabilera on ablatiboak an Bizakaiko zenbait autore (Bizkaiera zaharreko ablatiboaz, ASJU 18-1,1984):
XIX.mendea baino lehenagoko bizkaitar testurik irakurri duen orok dakikeenez Mogel, Prai Bartolome eta Añibarrorenetan eta hauek eraikitako literatur bizkaieran idatzi zuten geroagokoenetan agertzen den ablatibozko paradigma (sing.-rik/-tik, pl.-etarik/-etatik) aski berria da euskalki horretan. Oso bestelakoa dugu 150 urte lehenagoko Kapanaga eta Mikoletaren liburuetan agertzen dena, bai formen aldetik -hor diren zenbait forma ez zituzten ezagutzen eta haien ordez beste batzu zituzten (-rean, -tarean)- eta baita funtzioen aldetik ere.
[Lakarra, 1984:164]

Hor dauzkagu halaber "...-tik", "...-ti", "...-ganik" edo "...-gandi".

Lehengo moduan, "harean..." ez da jada erakusle ablatibo bat ("...-rean" zen hor kasu-marka ablatiboa), baizik beste zerbait, hain zuzen nexu burulehen bat, gramatikalizatua, nola beste edozein.

Etiketak: , ,