Hitzen forma(k) eskaintzean, ondo kontuan hartu beharko litzaké pisu fonikoa ere

Erramun Gerrikagoitia-k zioen atzo buruzki kontrakzioak:

Euscara coloquiala zen lehenago differenteago herri edo auzo batetic bestera zein zen ikasia imitatuz eta calcatuz esaten zutena gure aurretico generationecoac ze nolacoa den gaur egun entzuten den euscara.

Baina ba dira contractione universalac ere esateraco esaten ohi da Euscal Herri guehienean edo guztian beatzi numero contraitua adierazteco bederatzi formala. Nic orain esan eta izquiriatu ohi dut soilic beatzi. ¿Othe litzateque berdin jocatzecoa kin atseden eta bere forma contraitua atsen? Eta kin beste verba asco. Nolanahi desberdin da verba contraitu bat eta phrase contraitua.

Bai, ezberdindu behar dirá, alde batetik, horiek kontrakzioak (edo bestelako laburpenak) zein, nolabait esan, idazten diren, eta bestetik, kontrakzio ez idatziak (zein, hala erabakiz gero, pasa litezke ki idatziak, eta zein izan ahal dirén formalak ere, edo kolokialagoak). Ikus zér genioen an "Diskursoa arintzeko bide guztiz nagusia dirá estruktura burulehenak":

Bestalde, eta osagarriki, ondo egonen da erabil dadín edozein aukera ki laburtu luzerá on bloke sintetikoak, ahal delarik erabilíz hitz laburragoak, laburtuak edo kontraituak. Hortaz:

• Hitz laburrago bat dá "radiografia" respektu "erradiografia".
• Hitz laburtu bat dá "zine" respektu "zinematografo". 
• Kontrakzio bat dá "abagune" respektu "abadagune", edo "abaune" respektu "abagune".

Orotariko Euskal Hiztegian aurkitu ahal dugú katalogo ederra on forma lexikal kontraituak, nondik aukera laburrenak baloratu beharko liraken.

Gainera, hizketan, saiatu beharko ginaké fonetikoki errazten gure jarioa, ez soilik hizketa kasualean, baizik formalean ere (hor beste neurri batean, baina hor ere bai, salbuespenak salbuespen), erabiliz "ohiko" kontrazio eta errazpideak zein datozen ki koipeztatu diskursoa (adibidez, arinduz ohiko "g", "r" edo "d" intervokalikoak). Eta, halako zenbait kontrazio edo errazpide ere idatzira pasa litezke:

daitekeen → daiteken

Edonola ere, ez gaitezen ahaztu ze diskursoa arintzeko bide guztiz nagusia dirá estruktura prepositiboak. [Balbula, 2018]

edota an sarrera titulatzén "Hitz laburrak edota laburtuak: bereziki beharrezkoagoak an sintaxi buruazkena". Hortaz, behar dirá aukerak nola adibidez hauek:

"beatzi" (2) eta "bederatzi" (4)

"beitu" (2) eta "begiratu" (4)

"hitzein" (2) eta "hitz egin" (3)

"litzake" (3) eta "litzateke" (4)

"dezaken" (3) eta "dezakeen" (4)

Bai, hitzen forma(k) eta aukerak eskaintzean, ondo kontuan hartu beharko litzaké euren pisu fonikoa ere. [868] [>>>]