asteazkena, maiatza 27, 2020

"esan" aditzeko konkordatzia pluralak gehiago egiten dira an forma perifrastikoa

Josu Lavin-ek galdetú:
ESSAN/ERRAN aditzeco DIODAZ, DIOZUZ... moduco pluralic ez dut ikusten neuc batuerazco textuetan. Erraiten nuque DIOT, DIOZU... erabilcen direla objectu pluralarequin ere.
Cer deritzoçu?
Plural horiek agertzen dirá, adibidez, an EGLU-II (1997:299):

eta gauza da ze orainaldiko pluralak bái direla agertzen batzutan, oso gutxitan, an batuerazko textuak, nahiz egia den ze, lehenaldikoak ez diren behin ere agertzen an Egungo Testuen Corpusa (2001/2015):
  • Peloponesoko gerraren historia II, Tuzidides (Josu Naberan), Pentsamenduaren Klasikoak, 2005
"Beharbada pentsatuko duzue gauza sinestezinak direla nik neuk eta beste batzuek espedizio horren egiatasunaz dioguzanak, eta badakit, gainera, sinesgarritasunik ez duten gauzak asmatzen edo errepikatzen dituztenak, inor ez konbentzitzeaz gain, zorotzat jo ohi direla. 
  • Olatu bat kuartelen gainetik, Xabier Amuriza, Lanku, 2009
Diozdan eta diozen hitz guztietan, duela zortzi urteko pasartea besterik ez dantzut.
  • Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi, Iñaki Camino, Elkar, 2009
Interesgarri dira guretzat Axularrek euskarari buruz diozenak:...
  •  Errotik, Gotzon Barandiaran, Susa, 2010
--- Bai, barruan daroazun minbiziak eskuak igurtziko ditu horrelakoak diozuzen bakoitzean. 
  •  Alfred Reginald Radcliffe-Brown, Wikipedia
...ezaugarriak jendeak bere gizarteko arauez diozen gauzetan azaltzen da eta horren inguruan egiten dituzten gauzetan ere bai.
Edonola ere, halako konkordantzia pluralak gehiago egiten dirá an forma perifrastikoa (akaso aditz sintetiko guztietan gertatzen da horrela):
dioguzanak = esaten ditugunak diozuzen bakoitzean = esaten dituzun bakoitzean
eta iraganean:
genioezen (Google: ez dut bat ere aurkitu barné textu bat) = esaten genituen (Google: 448 agerraldi, gehien-gehienak ere atereak ti textuak)
Azkenik esan ze, aditz sintetikoa erabiltzekotan, jarrai liteke a eredua e zenbait hizkera non ez den egiten konkordantzia pluralik an aditz sintetikoak. Praktikak esanén. []

Etiketak: