Misterioak hasten dira noiz dén agertzen... gramatika generatiboa

Genioen atzo ze:

Ez da beraz, ezer misteriotsurik an erraminta ergatiboa: beste kontu bat dirá bere propietate funtzionalak, nola dirén bere propietate diskursiboak (estruktura ez-ergatiboa dá, adibidez, diskursiboki gutxiago exigentea, irekiagoa, askeagoa) edo bere kostu erlatiboak respektu antzeko estruktura ez-ergatiboak (ikusi berri dugú ze estruktura ergatiboa izan liteké zailagoa zein ez-ergatiboa an kontextu intransitibo bat). 

Misterioak hasten dira noiz eszenan dén agertzen... gramatika generatiboa (Chomsky). Eta hortxe kokatu behar da inergatibitatea, zein dagokio ki esfera e eredu lingusitiko generatiboa. Orain, lein-ze hobeki kokatú inergatibitatea barné eredu generatibo hori, nahiko genuke gogoratu nóla eredu generatibo horren oinarria dén "gramatika universala", zeinen gainean aktibatzen dirén parametro batzuk (ikus "Sintaxia eta sintaxiaren evoluzioa ulertzeko ez dugu relevanteki behar biologiarik, baizik logikarik"):

...Chomskyren hitzetan, "gramatika universala" dá hau:

It is the sum total of all the immutable principles that heredity builds into the language organ. These principles cover grammar, speech sounds, and meaning.

Hatsarreak eta parametroak teoria chomskyarraren arabera, pertsonok jaiotzez dakartzagu inkorporaturik hatsarre linguistiko aldaezin eta hereditario batzuk zeinen natura dén biologikoa, eta ez logikoa (Chomsky-k dixit):

Let us define "universal grammar" (UG) as the system of principles, conditions, and rules that are elements or properties of all human languages not merely by accident but by necessity—of course, I mean biological, not logical, necessity. Thus UG can be taken as expressing "the essence of human language." UG will be invariant among humans. UG will specify what language learning must achieve, if it takes place successfully. ... . What is learned, the cognitive structure attained, must have the properties of UG, though it will have other properties as well, accidental properties. Each human language will conform to UG; languages will differ in other, accidental properties.

Hortaz eta sintaxiari dagokionez, hatsarre biologiko horiek (eta ez logiko baina bai ordea aldaezin, eta gainera espezie-ezaugarri) ez dute guztiz gobernatzen eta determinatzen sintaxia (bestela, hizkuntza bakarra egonen baitzen) zeren, gramatika universal horretan, bádaude aukera edo menu-suerte batzuk, zeini deitzen baitzaie "parametroak", eta zein baitira nola interruptoreak zeinen posizioa finkatzen dén noiz umea hasi entzuten hizkuntza konkreturen bat (interruptore horiek izango lituzketé aukera bateraezin edo exkluienteak). Horrela, behinda umeak inkorporatú aukera parametriko horiek an bere hatsarre-sistema, eta behin ikasitakoan hiztegia, amaiturik izanen da hizkuntzaren ikasketa-prozesua.

Hori guztia akaso izan liteke teoria imajinatibo eta sinpatikoa baldin handik ez balitz segituko ezen aukera parametriko horiek (adibidez, hitz-hurrenkera) dirá aukera funtzionalki inozenteak, akzidentalak, anekdotikoak eta azalekoak: zeren, justuki inozentzia funtzionalori baitá teoria chomskyarraren gabezia fundamentala, zulo bat non erortzen baitira adibidez gure esperantzak ki azaldu zergátik hizkuntzen historian zehar, oro har, hautatzen dirá parametro "head-first"-ak gero-ta gehiago, bitarten "head-last"-ak gero-ta gutxiago. Horiek parametro-aldaketak, zeinen joera dinamiko orokorra argia baita, ez dirá inondik inora akzidentalak edo anekdotikoak, baizik apuntatzen dutela an norabidea hon garapen humano-komunikatiboa, zeinen azaltzeko, behar dugu eredu bat non konsidera daitezén funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa, zein izan behar dira osagarri fundamentalak an edozein teoria ze nahi dún azaldu zergátik sintaxiak dirén nola diren, eta ez bestela.

Izan ere, funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa dira motoreak ze dutén mugitzen sintaxiaren eboluzioa aldé estadio sintaktiko garatuagoak, ahaltsuagoak, .... eta horregatixe dira elementu gakoak afin ulertu bai sintaxia bera eta baita sintaxiaren evoluzioa. Teoria chomskyarrean, ordea, ez dira konsideratzen kontzeptuak nola funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa, eta horregatik da teoria radikalki interesgabea, haruntzago tikan bere interes anektotikoa. Sintaxia eta sintaxiaren evoluzioa ulertzeko ez dugu relevanteki behar biologiarik, baizik logikarik.

Honela mintzo da Xabier Artiagoitia hizkuntzalaria gain puntu hauek an aurreneko paragrafoa e bere gida chomskyarra titulatzén "Hatsarreak eta parametroak lantzen" (2000):

Tradizio chomskyarraren oinarrian beti aurkitzen dugu hizkuntzaren kontzepzio mentalista bat, eta hedapenez biologikoa. Hizkuntz teoriaren helburu eta kezka nagusitzat hauxe jotzen da: gizakien hizkuntz gaitasuna zehaztea. Burmuinaren egoerek ardura diote hizkuntzalari chomskiarrari, hizkuntz gaitasuna giza burmuinaren osagaietariko bat den aldetik. Planteamendu orokorra, gutxi gorabehera honako hau izaten da:

a. Hizkuntz gaitasunak genetikoki emandako hasierako egoera du.

b. Garapen arruntaren ondorioz, egoera eta aldi ezberdinetan zehar joanez, amaieran egoera iraunkorra lortzen du, aldaketa handirik gabekoa. Lortutako egoera horren teoriari gramatika esaten zaio; hasierako egoeraren teoriari, ostera, Gramatika Unibertsala (GU bezala laburtua). 

[Artiagoitia, 2000]

Beraz, hortxe genuke oinarri sintaktiko-estruktural mentalista eta biologikoa zeinen gainean sakatuko zirén interruptore funtzionalki-inozenteak zeini deitzen zaie hatsarreak edo parametroak. Jarraitukó. [⇶]