Zér egiten duté hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Genioén atzo:

... , gogora daigun zér egiten duten batzuk [chomskyarrek] eta besteek [funtzionalistek] noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Orain, aldiz, ikus daigun zér egiten dutén hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O): saiatzen dirá realitate hori azaltzen (an bere zentzu genuinoa) kin arrazoi komunikatiboak, funtzionalak.

Kasu honetan, gauza da ze sujetuak gehien-gehienetan izaten dirá thematikoak (esaldia zértaz mintzo den), eta justuki horrek bultzatzen ditu sujetu horiek ki hasiera te esaldia, non betetzen dutén euren funtzio thematikoa an modurik efektiboena azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak. Hori saiatzen ginen esaten adibidez an ondorengo sarrera:

• [#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua dá izaten 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

 Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala. [⇶]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Bai, hóri bai dela azalpen bat, komunikatiboa, funtzionala.

Zér egiten dute hizkuntzalari chomskyarrak noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienak kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Erákustearren zéin den diferentzia arten hurbilketa chomskyarra eta hurbilketa funtzionalista, gogora daigun zér egiten duten batzuk eta besteek noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

• [#6] Espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV 

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea e esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. Horiek ezin litezke izán oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amai dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan-ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik beretik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik-ze ondorioztatzen da ze bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

• [#1] Laka: '...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan.'
  

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

• Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]
  

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen diren, noiz daukán evidentzia sendoa ezen "subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla".

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere!   [⇶]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Hóri lizake euren "azalpena", azalpen biologiko bat, zeinekin "azal" liteken edozer, zeren jarrai-ki euren haria, edozein ordena izan litekén biologikoa.

Atzerakarga informatiboa vs atzerakarga konputazionala

Genioén atzo:

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

• Alde batetik, hori kostu konputazionala on mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoek inplikatzen duté kostu konputazional bat.
  

• Bestetik, ha kostu informatiboa zeinengatik, autoreen hitzetan ...
  

  ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

• Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen liraken. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.

• Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), hori dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Laka-k argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen den ti estruktura gramatikal antiinformatiboa.

Dio Laka-k (Laka, 2008:16, ikus hemen):

Eragiketa sintaktikoek burmuinean gertatzen diren gertakariak izaki, baliabide mentalak erabiltzen dituzte, eta konplexutasun sintaktikoa handiagotuz doan neurrian, erabili beharreko baliabideek ere gora egiten dute, denbora gehiago erabiliaz [Laka, 2008:16].

eta gogoratzen digu ze estruktura sintaktikoki konplexuagoek eragiten dituzté "areagoko eragiketa sintaktikoak", halan ze (Laka, 2008:16):

Adibidez, mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

Horretaz ere, Laka-k aipatzen ditú ondorengo hitzak ganik Erdozia zeháztuz nóla prozesatuko liraken "prozesu sintaktiko konplexuago" horiek (an "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"... zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdozia-ren hitzak (2006), zein Laka-k aipatu an bere 2008ko artikulua]

Zama konputazional horri deitu genión atzerakarga chomskyarra (ikus hemen), baina gaur, modu deskriptiboago batean, dei geneioke "atzerakarga konputazionala".

Bestalde, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) mintzo dira burúz konputazioak, baina ez dira espreski referitzen ki euren kostua edo zama, baizik ze, horren ordez, argiki mintzo zaizkigu burúz zama edo desoreka informatiboa zein den segitzen noiz ez diren koinziditzen estruktura gramatikalak eta informatiboak. Jakina, hortik sortzen dá "atzerakarga informatiboa".

Eta gauza da ze, atzerakarga konputazioanalak eta atzerakarga informatiboak ez dute euren artean zerikusirik. [1183] [>>>]

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak

Atzo saiatu ginen antzematen nóla gure sintaxilari generatibistak derivatuko luketén inglesezko esaldi hau: "Pat will charm snakes":

Hor agertzen zitzaigun IP (inflexio-sintagma, zeinen buruan egonen zén "will" auxiliarra (I inflexioa), eta zeinen ezkerreko espezifikatzailera igo beharko zén "Pat" izen-sintagma (NP) afinda jáso sujetutasun gramatikala. IP horren osagarria litzaké oinarrizko aditz-sintagma (VP), non geldituko lirakén aditz semantikoa (V, buruan) eta osagarria (NP), zein ez litzaken mugitu behar ki jaso bere osagarritasun grmatikala.

Antzera ere, teorizatzen dutenez, derivatuko litzake SOV ordena (nahizta, adibidez euskaraz, zenbait kasutan, objektua ere konkordatzen den kin inflexioa, eta akaso baten batek proposa lezaké osagarriaren gorantzako beste mugimendu bat afin, demagun, auxiliarraren [inflexioaren] konkordantzia [plurala] eta osagarriaren kasua [absolutiboa] gauza zitezen, bai eta gero beste edozein mugimendu afin béte ez dakigu zéin eskakizun semantiko edo sintaktiko edota beste edozein ordenazio finala). Edonola ere, galdetzen genuén:  

Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat.

Jarraian dauzkagu mugimendu horiek deskribaturik ganik Laka (kontuan hartu behar da ze Laka-ren beheko "vP" sintagma hori da analogoa kin goragoko IP-a, halan ze, horren barruan, sujetua jada mugitu da ki espezifikatzailea on vP helbúruz eta bihúrtu sujetu (eta ergatiboa):

Baina, gauza dá: zéin dira, zehazki, mugimendu sintaktiko ezberdin horiek zeintaz mintzo den Laka? Ikus dezagun (an artikulua titúlatzen "Processing Derived Word Orders in Basque" ganik Erdozia, Laka eta Forrnells) zéin izanen ziren mugimendu sintaktiko horiek an SOV eta OSV ordenak:

eta baita an SVO eta OVS:

Ikusten denez:

• SOV litzaké oinarrizko ordena chomskyarra, halatan ze ez luke sortuko batere desplazamenturik. 

• OSV litzaké bigarren konplexuena zeren bere generazioak (kodifikatzeko edo deskodifikatzeko) eskatuko luké desplazamendu sintaktiko bat ("gizona" objetua pasatu behar dá "gorago" gain "emakumeak" sujetua).

• SVO ordenak eskatuko lituzké bi desplazamendu sintaktiko: bai "emakumeak" sujetua, eta baita "ikusi du" aditza kokatu beharko ziren aurrén objetua, zein, kasu honetan, mantenduko zen an bere oinarrizko posizioa. 

• OVS ordenak ere bi mugimendu beharko zituen zeren, orain, "gizona" objetua eta "ikusi du" aditza pasatuko zirén ki posizio aurreratuagoak. Gainera, kasu honetan objetu hori hiru posizio gorago amaituko da.
  

Teoria horren arabera presta geinké ondorengo rankina artén hitz-ordenak aráuz euren konplexitate sintaktikoa eta kostu konputazionala (chomskyarra: ikus adibidez sarrera hau):

SOV < OSV < SVO ≈ OVS

non SOV izanen litzaké gutxien konplexua, eta gutxien kostutsua konputazionalki, eta SVO egonen litzaké artén konplexuenak (eta beraz kostutsuenak) kin-eta OVS.

Eta antzerako mugimendu gehigarriak gertatu beharko lirake baldin abiapuntua balitz SVO, halan ze, kasu horretan SVO izanen litzaké ha ordena konputazionalki gutxien kostosoa.

Gauza da ze nola, oinarrizko estrukturan, sujetua doán aditz-osagarrien ezkerretara (ikus hemen), abiapuntua soilik izan ahal dirá SVO eta SOV, halan ze beste lau ordenak izanen dirá konputazionalki kostosoagoak (adibidez, goragokoan OVS ordena derivatzeko, irudiko bi mugumendu horiei gehitu behar zaie sujetuaren igoera ki vP-ko espezifikatzailea, halan ze, oinarrizko VP-ko hiru guneak "hutsik" gelditu dira: hor soilik gelditu dirá arrastoak).

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak. [1179] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak.'

Atzo hasi ginen saiatzen azaltzén herenegungo aipu hau (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:56):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Eta genioen atzo ze hori guztia enmarkatu behar da barnén programa chomskyarra, non saiatzen diren deskribatzen hori bidea nondik gure burmuinak generatuko lukén diskursoa, halan ze euren deskripzioan, esaldietako elementuak sortuko zirén an oinarrizko leku eta ordena biologiko batzuk, nondik gero hasiko ziren gertatzen operazio sintaktikoak, konputazionalki kostosoak, zeinen finean ahoskatuko zén esaldia. Hortaz, gauza da ze, ustezko operazio horietan, esaldiko sintagmak abiatzen dira ti leku eta ordena batzuk eta amaitzen dira an beste batzuk.

Eta, euren kontakizun horretan, mugimendu horietako bat gertatu beharko da afin izen-sintagma bat bihur dadín sujetu gramatikala, alegia, sintagma hori heldu edo mugitu beharko da ki gune edo leku espezifiko bat:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Beraz, báda kokapen sintaktiko bat non sintagma bati ezartzen zaión subjektutasuna, edo, bestela esanda, non ezartzen zaizkión subjektuaren "zerak":

Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, ... [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

eta leku hori dá:

... eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horrela, nola genioen herenegun, ...

..., sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea on esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa)

Mugimendu hori adierazi ahal da grafikoki honela (ikus hemen):

Hor ikusten dugu ze "Pat" izen-sintagma bat (NP bat) sortu da an espezifikatzailea on aditz-sintagma (VP azpiko ezkerreko gunea, non gelditu baita ti bat, hots, arrasto bat), non aditzak (sintagma horren buruak) emana zion paper semantiko bat (irudiko theta-rola), zehazki agente rola, baina horrekin (gune horretan) ez da oraindik sujetu gramatikala. Sujetu gramatikala izateko, igo behar da ki esaldiko espezifikatzaile-gunea (edo IP, inflexio-sintagma), non ezarriko zaizkión sujetu gramatikalaren "zerak", eta non jada sujetua pasatu den ki inglesezko posizio deklaratiboa (kokatu dá aurrén aditz auxiliarra, horko inflexioa, zein, adibidez, sujetu horrekin askotan konkordatuko den). 

Horretaz mintzo dira Fernández eta Ortiz de Urbina: izen-sintagma mugitu, heldu edo igo behar da ki posizio zehatz hori afin bihur dadín sujetu. Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat. Horretaz mintzatuko gara bihar. [1178] [>>>]

Saiatu gaitezen interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua

Tituluan diogunez, saiatuko gara interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua, zein den aski kriptikoa gana ez iniziatuak an aparatu chomskyarra:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hori ulertzeko lehenengo ideia nagusia dá ze generatibistak saiatzen dirá deskribatzen ha funtzionamendua on burmuina. Hasiera horretatik abiatuta, teoria horretan ia dena dá ustezkoa (horregatik deitzen diogu ustezko teoria), praktikoki indemostrablea, eta oso-oso espekulatiboa (ia edozein funtzionamendu proposatu ahal da).

Eta bigarren ideia nagusia dá ze burmuinaren funtzionamendu horretan, esaldiko elementuak sortzen dirá an ustezko leku eta ordena batzuk (burmuineko oinarrizko lekuak eta ordena) nondik gero mugitu ohi dirá (ki beste posizio edota ordena batzuk) afinda akaso hártu "zera" batzuk (adibidez sujetuaren "zerak" an kasua on "inflexio-sintagmaren espezifikatzaile-gunea"), edota afin ailégatu ki oinarrizko ordena an hizkuntza jakin bat, demagun OSV, zein finean hiztunak produzituko baitu. Bigarren ideia fundamental hori finkatzeko (nolákoak izanen lirakén burmuineko mugimentu sintaktiko horiek guztiak, zein diren previoak ki produkzioa on esaldia), gogora daigun ondorengo adibidea (an "Eredu linguistiko generatiboa versus eredu linguistiko funtzional-diskursiboa"):

Genioen atzo nóla gramatika generatiboa (chomskyarra) dá...

...saiatzen deskribatzén ustezko prozedimendu generatibo sintaktiko batzuk, zeinekin, adibidez, estruktura pasibo batera heltzeko, lehenago pasatu beharko zén, haren (momentuko) generazioan, ti estruktura oinarrizkoago bat, previoa, zeini aplikatuko zitzaion arau-multzo bat, osatúz transformazio bat, edo derivazio bat. Baina, estruktura pasibo bat emateko, zergátik pasatu beharko nintzake ti estruktura aktibo bat?

Esan nahi baita ze, noiz ere nahi dugun esán estruktura pasibo bat, gure burmuninean, previoki, generatu beharko zén estruktura aktibo bat, kin bere sujetu transitiboa eta bere osagarri zuzena, ondo definituak, afin gero gure burmuinak burutu ahal izan dezán transformazio estruktural bat non oinarrizko ordena aktibo hori alderantzizkatuko den. Eta hala izanen litzake aldioro noiz sórtu edo genératu nahi dugun esaldi pasibo bat.

Atzo aipatutako Crystal-ek, liburu berean, dio ("The Cambridge encyclopedia of language", 1987:97):

The link between active and passive sentences, for example, could be shown - such as the horse chased the man (active) and the man was chased by the horse (passive). The kind of formulation needed to show this is:

NP1 + V + NP2 → NP2 + Aux + Ven + by + NP1

(...) If this formula were to be translated into English, four separate operations would be recognized:

(i) ...

(ii) The second noun phrase in the active sentence (NP2) is placed at the beginning of the passive sentence.

(iii) ...(iv)

This rule would generate all regular active-passive sentences.

Hortaz, esaldi pasiboaren sujetua (hots, NP2 an NP2 + Aux + Ven + by + NP1) hasieran sortu dá nola bukaerako objetua on esaldi aktibo regular bat (hots, NP2 an NP1 + V + NP2), nondik desplazatuko zen afinda pasiboa derivatu dadin. Hori, sorbide itxia da, ez-diskursiboa, ez-irekia, an zentzua ze hiztunak hasieratik ere jakin eta transformatu behar du hala estruktura nola edukia on esaldia zein eman behar duen (soilik horrela burutu ahal izanen du desplazamendu hori). Bistan denez, prozedimendua (eredua) itxia da, eta ondorioz, kostutsua gana giza-garuna eta komunikatiboki ere.

Eta marko horretan, zér esan nahi du ze ...

... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren atzean egonen litzaké burmuineko ustezko mugimendu horietako bat, zeintaz mintzatuko gará bihar. [1177] [>>>]

Chomskyarrak atera behar dirá ti euren mundu paraleloa

Bueltatuz ki Laka-ren artikulua ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008) non autorea saiatzen den justifikatzen bere teoria chomskyar ortodoxoa (buru-parametrikoa) kóntra teoria chomskyar alternatibo bat (antisimetrikoa, nondik, bide batez, deduzituko baitzen ze SOV ordenak dú, orohar, prozesamendu-kostu altuagoa ze SVO), gogora gaitezen ze artikulu hartan katedratiko getxotarra zúen aipatzen Gibson hizkuntzalaria bi aldiz jarraian (ikus an "Atzerakarga chomskyarra"), saiatuz lotzen literatura teoriko chomskyarra eta literatura burúz prozesamendua on informazioa. Areago, Laka-k esaten digu ze:

hau da ze, "hizkuntzalaritza" eta "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" konvergitzen ari dira inkluso an azalbideak. Egia esan, ez dakigu Laka zehazki zértaz ari den noiz mintzo den buruz "hizkuntzalaritza", baina antzeman ahal dugu ze referitzen ari zaio ki hizkuntzalaritza chomskyarra, zeren "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" berez da hizkuntzalaritza funtzionala.

Baina, tira, gauza da ze Laka-k (eta Erdozia-k) aipatzen duté bi aldiz Gibson. Ikus daigun zértan ari den Gibson ("Information processing and cross-linguistic universals", 2016):

Beraz, Gibson erabiltzen ari da informazio-teoria eta informazio-prozesamendua arrén azaldu hizkuntz evoluzioa, eta, dioenez, ikerketa-plan hori gertaten ari da produktiboa. Gauza da ze hori dá planteamendu funtzionalista bat, eta ez dago konvergitzen kin mundu paraleloa on hizkuntzalaritza chomskyarra, baizik divergitzen, guztiz. [⇶]

Marko chomskyarrean, kontua da zéin den diseinua on Gramatika Universala

 Bukatzen genuén atzoko sarrera esánez ze:

[Chomskyarrentzako] ..., ordena sintaktiko bat ez bada gaur egun oso maizkoa, hori sinpleki izan liteké evidentzia ezen ordena hori akaso ez da hain ondo egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala. Puntu. Izan ere, justuki noiz ordena bat ez den egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala, ordena horrek, bere generazioan, eskatuko luke gehio operazio sintaktiko, gehio desplazamendu sintaktiko, sortuz gehio kostu konputazional, gehio prozesamendu-kostu zeinda balitz ordena "oinarrizkoagoa" (hau da, Gramatika Universalekoa, eta justuki horregatik efizienteagoa: ez dira hor egiten balorazio komunikatiboak: kontua dá Gramatika Universalarekin gehiago edo gutxiago egokitu).

Aldiz, ordena bat gaur egun oso maiz agertuko balitz, erabili ahalko litzaké nola evidentzia ezen ordena hori báda arten estruktura biologikoak zein diren agertzen an "oinarria" on sintaxia. Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak.

Bai, munduko hitz-ordenak izan litezké argudioetako bat zeinen oinarrian postúlatu hipotesi ezberdinak buruz diseinua on Gramatika Universala. 

Adibidez, daukagú hipotesia on Buru-Parametroa, zein den ortodoxia barné hizkuntzalaritza chomskyarra (ikus Xabier Artiagoitia-ren "Hatsarreak eta parametroak lantzen", 2000:31):

(21) Hitz hurrenkeraren parametroa:
a. Hizkuntzek osagarria-burua ordena bezala finkatzen dute parametroa; edo
b. Hizkuntzek burua-osagarria ordena bezala finkatzen dute parametroa.

non ordena burulehena eta ordena buruazkena liraké simetrikoak respektu euren kostu konputazionalak, bietan ere berdinak izanen baitziren (berdin efiziente). 

Bestalde, daukagú Kayne-ren hipotesi antisimetrikoa (ikus Xabier Artiagoitia-ren "Hatsarreak eta parametroak lantzen", 2000:31):

Beste aukera bat hauxe izan daiteke: SVO edo [burua-osagarria] hurrenkera finkotzat edo unibertsaltzat hartzea, eta hizkuntza batzuek osagarriaren mugida edo lekualdatzea dutela suposatzea. Horixe da Kayneren (1994) proposamena gutxi gora behera.

zeinen arabera, adibidez SOV ordena izanen litzaké konputazionalki konplexuagoa eta horregatik inefizienteagoa zein bere kide oinarrizkoa: SVO. 

Ikusten denez, kontua ez da zéin hurrenkera dén, demagun, komunikatiboagoa (eta bide horretatik, ez soilki efizienteagoa, baizik ere efektiboagoa). Ez, kontua da zéin den diseinua on Gramatika Universala, zein ez den zértan izan ... diseinu komunikatiboa. [1100] [>>>]

Marko chomskyarrean, Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak

Genioén atzo ze...

... marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dira diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua on Gramatika Universala.

eta hemen ze:

Hizkuntzalari chomskyarrei ez zaie ardura teknologia linguistikoa (zein eurentzako ez den teknologia ere, baizik zérbait zein, oinarrian, dén aurkitzen ezarrita naturalki, biologikoki, genetikoki an burmuina on hiztunak), ez zaio ardura nóla estruktura sintaktiko-komunikatibo batzuk dirén potenteagoak, koherenteagoak, ulergarriagoak edo expresiboagoak afin lortu helburu komunikatibo landuagoak, finagoak, aberatsagoak eta finean efektiboagoak. Ez, eurei ardura zaizkie burmuinaren egoerak: ez al da misteriotsua?

Izan ere, chomskyarrentzat, hizkuntza partikularrak ez dira baizik medio bat, bitarteko bat zeinekin estúdiatu... burmuina, zein finean den euren benetako ardura. Eurentzako, estruktura linguistiko partikularrak ez lirake baizik itzala on estruktura linguistiko biologiko universalak zein ei diren euren benetako helburua. 

Eurentzako, ordena sintaktiko bat ez bada gaur egun oso maizkoa, hori sinpleki izan liteké evidentzia ezen ordena hori akaso ez da hain ondo egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala. Puntu. Izan ere, justuki noiz ordena bat ez den egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala, ordena horrek, bere generazioan, eskatuko luke gehio operazio sintaktiko, gehio desplazamendu sintaktiko, sortuz gehio kostu konputazional, gehio prozesamendu-kostu zeinda balitz ordena "oinarrizkoagoa" (hau da, Gramatika Universalekoa, eta justuki horregatik efizienteagoa: ez dira hor egiten balorazio komunikatiboak: kontua dá Gramatika Universalarekin gehiago edo gutxiago egokitu).

Aldiz, ordena bat gaur egun oso maiz agertuko balitz, erabili ahalko litzaké nola evidentzia ezen ordena hori báda arten estruktura biologikoak zein diren agertzen an "oinarria" on sintaxia. Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak. [1099] [>>>]

Marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dira diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua e Gramatika Universala

Genioen hemen ze, jarráiki Chomsky (an "Some notes on economy of derivation and representation, 1992:82), burmuineko estruktura linguistiko biologikoak izan litezké disfuntzionalak respektu euren funtzio komunikatiboa:

Horrela, nolabait esan, zenbat eta diseinu linguistiko disfuntzionalagoa, orduanda kostu konputazional handiagoak:

non zailtasun konputazional horiek izan litezkén problematikoak:

Esan nahi baita ze marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dirén diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua on Gramatika Universala. [1098] [>>>]

Chomsky (1992): '... there is no reason to suppose, a priori, that the general design of language is conductive to efficient use.'

Chomsky-k dio an "Some notes on economy of derivation and representation" (1992:82), mintzatuz buruz hizkuntza biologikoa:

Hortxe dugu betiko interpretazio biologikoa on hizkuntza, zeinen propietateak ez liraken zértan egon ondo adaptatuak ki funtzio komunikatiboak zein hizkuntza horrek bete behar dituen. Hor Chomsky mintzo da gain disfuntzionalitate biologikoa, mintzo da gain disfuntzionalitatea an diseinu linguistiko biologikoa.

Linguista funtzionalista batentzat, ordea, fokua egonen da gain diseinu instrumentala, zein izan ahal den ez soilik gutxiago efizientea, baizik-ere gutxiago efektiboa. [⇶]

Kayne (1994): 'Heads must always precede their associate complement position.'

Atzokoan komentatzen genuen nóla Fernández-Ortiz de Urbina autoreek (2007) esaten ziguten ze...

...gure eremu teorikoan nagusiki, ... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik,... [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

... halan-ze sujetua oinarri-oinarritik (giza-burmuinean) etorriko zen kokaturik aurrén bere aditza (espezifikatzailea ezkerretara). Oso bestela gertatuko zen an erlazioa arten buruak eta euren osagarriak, zein ez zen izanen hasieratik finkoa edo finkatuta, baizik-ze geldituko baitzen menpé parametro orokor bat (orobat organikoa) zein, segun textuinguru linguistikoa, zén finkatuko an hurrenkera burulehena ala buruazkena.

Baina orain azpimarratu nahiko genuke ze Kayne hizkuntzalari famatua ondo harago joan zen noiz proposatú bere hipotesi antisimetrikoa (1994), zeintaz jada mintzatu ginen an sarrera titulatzén justuki "Hipotesi antisimetrikoa (Kayne, 1994)":

Hipotesi antisimetrikoa izan zen proposatua ganik Richard S. Kayne an bere liburu "The antisymmetry of Syntax", publikatua an 1994. Hantxe, marko formal batean, Kayne, zein baita figura zentral bat an hizkuntzalaritza formal horretan, zuén postulatu ze munduko hizkuntza guztiak daukaté oinarrian estruktura berbera: espezifikatzaile-buru-osagarri, esan nahi baita: SVO burulehena.

Halako asimetriak esango liguke ze, finean, ez da berdin (ez da simetrikoa, baizik antisimetrikoa) kokatzea osagarriak aitzín edo atzén euren buruak (aditzak, izenak, ...), esango liguke ze existitzen dira asimetriak arten hitz-ordenak, eta justuki horregatik deitzen zaio hipotesi antisimetrikoa.

Antisimetria formal horren azpian aurkitzen dugú antisimetria funtzionala, an zentzua ze, oro har, ordena burulehena dá hurrenkera eraginkorrena. Izan ere, ordena progresiboa dá teknologia komunikatibo potente bat zein behar dén garatu, eta garapen hori ez da oro har hain zuzenekoa, zoritxarrez. [Balbula, 2008]

Zehazki, hipotesi horren arabera (ikus an "The antisymmetry of Syntax", Kayne, 1994):

Heads must always precede their associated compement position. (...) ...specifier positions [non aurkitzen baitá sujetua] must invariably appear to the left of their associated head, never to the right. [Kayne, 1994]

Ohartu ze SVO ordena burulehena litzaké oinarrizkoena zeren hala agertuko bailitzaké (alegia, fisikoki grabatua) an giza fakultatea deitzén "hizkuntza". 

Horrela, SVO ordena burulehena ez zen izanen irekiena, arinena, progresiboena, ez zen izanen sintaktikoki eta interpretazionalki koherenteena eta horregatik potenteena eta expresiboena, ez zen izanen, finean, komunikatiboki efektiboena, nola dén. Ez, sinpleki izanen litzake ordena bat zein, medióz mutazio bat, agertu zen noizbait an giza burmuina kin estruktura sintaktiko zehatz hori jada prest.

Baina, gauza da ze ordena hori garatu behar da, zeren hizkuntza partikularrak sorreran ez dira existitzen baldintza evolutibo egokiak afinda azaldu dadin diskursibitate potente-moldagarri bat. [⇶]

Sintaxi organikoa

Hizkuntzalari chomskyarrentzat "hizkuntza" dá organo bat, organo fisiko bat zek bere baitan grabatuak ditú estruktura sintaktikoak (batzuk finko, eta beste batzuk kin zuribeltzezko aukera parametrikoa). 

Gauza da hain sinplea nola ze, noizbait, gertatu zén mutazio genetiko bat nondik agertu zén "hizkuntza" organikoa, kin estruktura horiek. Ez dira saiatu ere egiten azaltzen zergátik: soilik deskubritu nahi dute nolákoa den hizkuntza organikoa. 

Hortaz, sintaxia grabatua dago, universalki, eta horrela, adibidez, batzuen ustez, sujetua aditzaren aurretik joango zén justuki zeren fisikoki hola grabatua dagoen an burmuina on jendakiak, diogunez universalki (Gramatika Universala). Ikus zér dioskuen Beatriz Fernández-ek eta Jon Ortiz de Urbina-k an euren  "Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan" (2007:56):

Egia esan gure eremu teorikoan nagusiki, espezifikatzailea buruaren ezkerretara dagoen gunetzat jo izan da, eta ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Esan nahi baita ze, buru sintaktikoek (adibidez, aditzek) hizkuntzatik hizkuntzara lekuz aldatu lezakete euren posizio erlatiboa respektu euren osagarriak segun parametro bat ("buru-osagarri" parametroa), baina sujetuak ez, sujetuak biologikoki, fisikoki, oinarri-oinarritik egongo lirake an hasierá on perpausa, aditzaren ezkerretara. Laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren arabera, sujetuek ez dute jotzen ki hasiera on perpausak zeren gehien-gehienetan dirén thematikoak, eta zeren komunikatiboki horixe baita euren leku funtzionalena (azpi baldintza komunikatibo ez-bereziki kontextualak: baldin sujetuak badira oso kontextualak, akaso, OVS izan liteké aukera bat). Ez, hortxe daude. Hortxe zeuden. Hortxe egon dirá tikan hasierá on "hizkuntza"... organikoa. Bestaldetik daukagú explikazio komunikatibo-funtzionala, zein dén nahikoa ki azaldu sujetuen hasierako posizio tipikoa. Nahikoa. Atzo genioén: 

Sinpleki ez dira behar argudio biologikoak, aparte izán zientifikoki eskasa eta gainera aski aluzinantea postulatzea ze (ez esaldi zinez emandakoetan, baizik oinarrizko estruktura previo batzutan, nondik gero etengabe egonen dirén derivatzen beste ordenak) sujetua aurrena doá zeren burmuinean hala grabatua dago, kitto, eta gabé evidentziarik.

Burmuinean grabatua an...  sintaxi organikoa. [⇶]

Kitto eta gabé evidentziarik

Azpimarratu nahi genuke ze ez lirake nahastu behar erlazio formalák zein existitzen diren arten estruktura ezberdinak (hala nola arten estruktura aktiboa eta pasiboa, non lehenengoaren objektu transitiboa agertuko zaigú nola bigarrenaren sujetu pazientea, bilatúz beste estruktura diskursibo bat, beste thema bat zeintaz mintzatú), eta ustezko estruktura sintaktiko biologiko batzuk zein, gainera, ez diren behar ki justifikatu goragoko erlazio formalak zeren ondo azaltzen dira bidéz argumentu komunikatiboak.

Berdin gertatzen dá, adibidez, noiz konparatzen atzoko bi estruktura horiek: "the door opened" eta "the door was opened, zeintan bietan agertzen baita ber sujetua zeren bietan mintzo nahi baita gain "the door". Sinpleki ez dira behar argudio biologikoak, aparte izán zientifikoki eskasa eta gainera aski aluzinantea postulatzea ze (ez esaldi zinez emandakoetan, baizik oinarrizko estruktura previo batzutan, nondik gero etengabe egonen dirén derivatzen beste ordenak) sujetua aurrena doá zeren burmuinean hala grabatua dago, kitto, eta gabé evidentziarik.

Hóri bai, gaur eta hemen, zérbait lortzen dute: desbideratzen gaituzte ti analisi funtzionala, zein baitá kruziala. [⇶]

Halliday (1967) 'The meaning of the passive in English was said many years ago by Mathesius to be related to questions of theme'

Atzo mintzatu ginen gain funtzionalitate nagusia on estruktura pasiboak (edo pasibo-antzekoak), zein zén pragmatikoa. Ikus ondorengo aipua ganik Halliday hizkuntzalari funtzionalista an bere "Notes on transitivity an theme in English" (1967:218), aipatuz Mathesius funtzionalista ere (Pragako Eskola):

Ohar gaitezen ze Halliday-k (1967) zioskun ze Malthesius-ek, jáda orduan aspalditik azalduak zituén erabilera pasiboak an terminu funtzional-pragmatikoak ("many years ago"), halan ze pasiboaren esanahia ("the meaning of the passive") agertzen zén lotua ki "questions of theme". 

Bide beretik, hizkuntzalari horiek apuntatzen duté ki argumentu estrukturalak arrén azaldu zergátik  estruktura pasiboa (pasibo hertsia) erlatiboki gehiago erabiltzen dén inglesean ezenezta beste hizkuntza batzutan zeintan báden antzeko estruktura pasiboa (eta, akaso, beste estruktura pasibo-antzekoak ere). Horixe da ikuskera eta azalpenbide funtzionalista, zein, ikusten denez, existitzen baitzén askoz lehenago zein Chomsky-ren planteamendu biologikoak. [⇶]

...el enfoque correcto es considerar EL DISCURSO como el producto de un número de capacidades generativas paralelas e interactivas, ZEIN ARIAN-ARIAN DOAZ GAUZATZÉN DISKURSO KONKRETU BAT...

Ikusi dugú an azken sarrera zéin izan zen erantzuná ti Chomsky noiz beste hizkuntzalari generatibista batzuk saiatu zirén integratzen elementu semantikoa an Comsky-ren Sakoneko Estruktura, non, euren ustez, finkatuko baitzén ez soilik oinarrizko estruktura sintaktikoa, baizik-ere esanahia bera. 

Chomsky, ikusi dugunez, zuén refusatu ikuspegi hori, nahiz gerora (1981), sartuko zuén beste osagai bat an bere eredu linguistiko-kognitiboa: Forma Logikoa, non, behinda egín mugimendu sintaktikoak gain oinarrizko estrukturak, emaitza sintaktikoari emanen zitzaion representazio semantiko bat, hau da, esanahi bat (antzera nola an Forma Fonetikoa emanen zitzaion representazio foniko bat). Dio Jackendoff-ek:

A partir de ese momento, el aparato técnico de la gramática generativa cada vez más abstracto ya no interesaba más que a una minoría de científicos cognitivos, y casi nada al público en general. (Jackendoff, 2003:207.208)

Bistan denez, Chomsky joan zén modifikaten bere eredua (Jackendoff dú ezberdintzen nagusiki hiru etapa hauek: "la teoría de Aspects, la de Principios y Parámetros y el Programa Minimista"), baina báziren kontu batzuk zein ez ziren aldatzen (Jackendoff, 2003:210):

Guk esango genuké: "...el enfoque correcto es considerar..." el discurso (eta ez soilki "la estructura sintáctica") "... como el producto de un número de capacidades generativas paralelas e interactivas, ..." zein arian-arian doaz gauzatzén diskurso konkretu bat segun aukerak zein dauden eskura (dakigunez, aukera horiek izan ahal dirá funtzionalki diferenteak: adibidez, aukera sintaktikoak izan ahla dira irekiagoak edo itxiagoak). Horixe da planteamendu funtzional-diskursiboa. [⇶]

Sintaxia vs esanahia (edo: teoria hori ez da baizik espekulazio hutsa)

Ray Jackendoff, zein (berak esango digunez) izan zén Chomskyren ikaslea, dú kontatzen nóla parte hartu zuen an debatea respektu nóla konektatzen zirén Sakoneko Estruktura eta esanahia (Sakoneko Estruktura dá ustezko maila hori non generatuko zirén estruktura preliminar batzuk zein gero transformatuko ziren an esaldi definitiboak) an "Un nuevo armazón para la gramática generativa" (2003):

Goragoko bi adibide horiek [(1) eta (2)] ikusita, bistan da ze, Jackendoff, versione ahul horretan, ari da referitzen ki "esanahia" an zentzu oso erlajatu bat, non, adibidez, esanahi berdinekoak izanen ziren galdera direkto bat nola "¿Qué Martini se bebió Harry?", eta bere erantzuna non zehazten den zéin Martini edan zuén Harryk: "Harry se bebió ese Martini".

Bestalde, sartu al gintezke an "la esencia de la naturaleza humana" soilik suposatuz transformazio sintaktiko batzuk zein gertatuko ziren gain ustezko estruktura previo batzuk? Niri behintzat, pizten zaizkit argi gorri guztiak. 

Jackendoff dú jarraitzen kontatzén zer gertatu zen gero, aspaldiko kontuak badira ere: 

Gauza da: zergátik hizkuntzalari previoki generatibista aurreratu horiek ahal izan zuten baztertú gramatika generatiboa (bere Sakoneko Estruktura, bere innatismoa,..) hain errazki? Ba, zeren ez baitzegoen evidentzia sendorik aldé teoria hori. Zeren, finean, teoria hori ez baitá baizik espekulazio hutsa, zein onartzen edo baztertzen den segun komenientzia. Hori bai, dá espekulazio bat ze-gaitún desbideratzen ti arazo linguistiko nagusiak, nabari direnak, evidentzia sendoa dutenak, baina zein ez diren ikusten (bádakizue, nola elefantea), esan nahi baitá, arazo funtzionalak, zeinen efektuak sufritzen dirén egunero. [⇶]