Givón (1976): "... this chapter deals with the diachronic rise of pronominal agreement. That is, the genesis of subject and object affixes (inflections, 'indexing') on the verb."

Ikusten genuén atzo nóla chomskyarrak ez diren saiatu ere egiten azaltzen nóndik, nóla eta zertáko sortu zirén horiek konkordantziak artén sujetuak eta euren aditzak. Sinpleki konkordantzia horiek esleituko liraké an posizio imaginario batzuk, ez dakigu nondik sortuak:

Beraz, konkordantzia ... bestegabe agertzen da noiz sujetua eta aditza kokatzen dirén an euren posizio horiek, esan nahi baita ze posizio horietan konkordantzia esleitzen zaio i aditza, eta bukatu da istorioa.

Givón funtzionalista, ordea, saiatu zen aurkitzen halako konkordantzien sorrera diakronikoa afinda azaldu nóndik eta nóla sortu ziren:

... this chapter deals with the diachronic rise of pronominal agreement. That is, the genesis of subject and object affixes (inflections, 'indexing') on the verb. [Givón, 1976]

Gainera, halako sorrera eta evoluzio diakronikoek (neurri batean) erakutsi ahal duté sintaxi zaharra. [1749] [>>>]

Adibidez, ¿nóla azaltzen dirá konkordantziak artén sujetua eta bere aditza?

Jarráiki egun hauetako ildoa gain diferentzia kualitatibo sideralak artén hurbilketa chomskyarra eta hurbilketa funtzionala noiz azaltzen zergátik sintaxiak dirén nola diren, planteatu ahal dugu galdera bat, eta ikusi nóla erantzuten dutén chomskiarrek eta funtzionalistek: adibidez, nóla azaltzen dirá konkordatziak artén sujetua eta bere aditza? 

Chomskyarrek kontatuko digute ustezko istorio biologiko bat, non existituko dirén posizio estruktural batzuk (suposatzen da an gure burmuina: adibidez, INFLexioa eta bere espezifikatzailea) zeinen artean sujetuak edota aditzak mugituko dirén artio aurkitu euren posizio superfizialak, eta baita adibidez euren konkordantziak.

Konkretukiago, Koopman and Sportiche autoreek ("The position of subjects", 1991) kontatzen digutenez, arabiera abiatuko litzaké ti SVO oinarrizko ordena bat, nondik gero, SVO berbera deriva litekén superfizialki noiz V aditza mugitzen dén ki inflexio-posizioa (INFL), eta noiz S sujetua mugitzen dén ki inflexio horren espezifikatzailea (biak izanen liraké bi kokagune estruktural biologiko horietakoak). Eta posizio horietan... 

Consequentely, V in INFL has a specifier and fully agrees with it: we get subject/verb agreement. [Koopman nad Sportiche, 1991:221]

Honá, textu osoagoa:

In the case of the SVO order, however, the derivation from an underlying INFL S VO comprises one more step. First, the V obligatorily moves to INFL position. In order to reestablish the SVO surface order, it must be assumed, just like in English, that S moves to specifier of I. Consequently, V in INFL has a specifier and fully agrees with it: we get subject/verb agreement (see Mohammad, 1989, for a detailed analysis).  [Koopman nad Sportiche, 1991:221]

Beraz, konkordantzia... bestegabe agertzen da noiz sujetua eta aditza kokatzen dirén an euren posizio horiek, esan nahi baita ze posizio horietan konkordantzia esleitzen zaio i aditza, eta bukatu da istorioa. 

Ez da planteatu ere egiten nóndik ateratzen dirén konkordantzia horiek, nóla sortu ziren, ea komunikatiboki onuragarriak diren, zéin izan ahal den euren funtzioa,... Ez, ustezko posizio estruktural horiek (INFL eta bere espezifikatzaile-gunea) gure burmuinetan grabatu zirén ez dakigu nóiz edo zergátik, eta hor jarraituko duté (ez dakigu noiz arte) erákarriz sujetuak eta aditzak bidéz mugimendu sintatikoak afinda, besteak beste, eslei daitezén... konkordantzia misteriotsu horiek.

Gainera, irakurri dugunez, sujetua ez bada igotzen ki inflexioaren espezifikatzailea, orduan, ez dakigu zergátik, aditzari esleitzen zaio soilik defektuzko 3. personako konkordantzia. Izanen al da 3. persona hori biologikoki grabatua an burmuina? 

Beste gauza bat, analisi horretatik, arabieraz SVO ordena litzaké oinarrizkoa, nahiz SVO superfiziala izanen litzakén prozesatzeko kostutsuagoa zein VSO superfiziala, kurioski. Hori doa kontra evidentzia ezen arabiera mintzatua evoluzionatu da guztiz nagusiki aldén SVO. Baina, nóri ajola kontraevidentzia?

Honetaz guztiaz gogora daigún adibidez honako sarrera: 

• [1178] Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak.'

 nondik:

Atzo hasi ginen saiatzen azaltzén herenegungo aipu hau (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:56):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Eta genioen atzo ze hori guztia enmarkatu behar da barnén programa chomskyarra, non saiatzen diren deskribatzen hori bidea nondik gure burmuinak generatuko lukén diskursoa, halan ze euren deskripzioan, esaldietako elementuak sortuko zirén an oinarrizko leku eta ordena biologiko batzuk, nondik gero hasiko ziren gertatzen operazio sintaktikoak, konputazionalki kostosoak, zeinen finean ahoskatuko zén esaldia. Hortaz, gauza da ze, ustezko operazio horietan, esaldiko sintagmak abiatzen dira ti leku eta ordena batzuk eta amaitzen dira an beste batzuk.

Bakoitzak kontatzen dú bere istorio biologikoa, zeintan momenturen (posizioren) batean, bestegabe agertuko dirá konkordantziak artén sujetua eta aditza, baina, nóndik datoz halako konkordantziak? Zertáko balio dute? Zergátik ez dira desagertzen? Horiek dira galderak zein interesatzen zaizkion i funtzionalista bat. Bihar saiatuko gara ibiltzen barrén bide hori. [1748] [>>>]

Zér egiten duté hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Genioén atzo:

... , gogora daigun zér egiten duten batzuk [chomskyarrek] eta besteek [funtzionalistek] noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Orain, aldiz, ikus daigun zér egiten dutén hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O): saiatzen dirá realitate hori azaltzen (an bere zentzu genuinoa) kin arrazoi komunikatiboak, funtzionalak.

Kasu honetan, gauza da ze sujetuak gehien-gehienetan izaten dirá thematikoak (esaldia zértaz mintzo den), eta justuki horrek bultzatzen ditu sujetu horiek ki hasiera te esaldia, non betetzen dutén euren funtzio thematikoa an modurik efektiboena azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak. Hori saiatzen ginen esaten adibidez an ondorengo sarrera:

• [#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua dá izaten 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

 Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata dá hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia dén Chomsky), eta bestea hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuken).

Hurbilketa formalak konsideratzen ditú hatsarren batzuk zein ez dituen azaltzen logikoki (ikus adibidez [61]): euren esanetan, printzipio horiek biologikoak dira (ikus [62]), eta horien gaineko parametroak (aukera linguistiko partikularrak) funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirake:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona xedé konturatu ze hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen dú: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioén:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exigitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala.

Bai, hóri bai dela azalpen bat, komunikatiboa, funtzionala. [1746] [>>>]

Zér egiten dute hizkuntzalari chomskyarrak noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienak kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Erákustearren zéin den diferentzia arten hurbilketa chomskyarra eta hurbilketa funtzionalista, gogora daigun zér egiten duten batzuk eta besteek noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO). 

• [1176] [#6] Espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV 

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hori artén "burua" eta bere "osagarria", baizik ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurrén bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea on esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non sujetua (esaldiaren espezifikatzailea) agertzen den ondórenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertátu an VSO, VOS, OVS edota gure intereseko OSV. Horiek ezin litezke izan oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amaitu dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik ze, aitzitik, bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

• [#1] Laka: '...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan.'
  

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

• Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]
  

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen dira, noiz daukán evidentzia sendoa ezen subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla.

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen dá konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere!

Hóri lizake euren "azalpena", azalpen biologiko bat, zeinekin "azal" liteken edozer, zeren jarráiki euren haria, edozein ordena izan litekén biologikoa. [1745] [>>>]

Futrell, Levy eta Gibson (2020): "A growing consensus in functional linguistics is that the universals of human language are best explained in terms of pressures having to do with communicative efficiency."

Amaitzen genuén atzoko sarrera esánez.

Teoria buru-parametriko chomskyar-biologikoak ezin du azaldu kontu bat hain zentrala an realitate linguistikoa nola dén bere joera diakroniko orokorra aldén VO.

Kontrara, hala joera diakroniko orokor hori nola joera orokor edo universal guztiak aski ongi azal daitezke an terminuak te efizientzia komunikatiboa azpi baldintza komunikatibo aldakorrak. Ikus daigun zér dioskuen Futrell, Levy eta Gibson autoreek an euren 2020ko artikulua titulatzén:

A growing consensus in functional linguistics is that the universals of human language are best explained in terms of pressures having to do with communicative efficiency. [Futrell, Levy eta Gibson, 2020]

Bai, hori bái dela bidea ki saiatu aztertzen eta ulertzen zergátik sintaxiak dirén nola diren (saiatuko gara neurri batean lantzen aipatutako artikulu hori an ondorengo sarrerak). [1744] [>>>]

Teoria chomskyar-biologikoak ezin du azaldu kontu bat hain zentrala an realitate linguistikoa nola dén bere joera diakroniko orokorra aldé VO

Hipotesi buru-parametriko chomskyarrak ezin du azaldu zergátik garai batean ordena guztiz maizkoena bide zén OV, bitárten gaur egun ordena maizkoena bihurtu dén VO. Ikus: 

• [1434] Banaketa sinkroniko berriagoa (Dryer & Haspelmath, 2013) orobat erákutsiz nóla VO bihurtu dén maizkoagoa zein OV

Atzokoan genioen ze VO ordena joan da bihúrtzen maizkoena artén munduko sintaxiak (jarraikiz Tomlin, 1986), eta abiatuz ti antzinako egoera bat non, oso probableki, OV zén erabat nagusi (ikus adibidez "Yamamoto (2005): '... it seems most likely that human languages originally started with SOV basic word order ...'"):

Gauza da ze banaketa horretan bertan ikusten dugu nóla VO sintaxiak dirén jada gehiago zein OV sintaxiak: 

• OV: 185  (%46)

• VO: 217  (%54)

Kontuan hartuz ze gatoz ti egoera bat non OV ordena zén guztiz nagusia, argi gelditzen da zéin izaten ari den norabidea on aldaketa: 

• OV ⇒ VO

Hor dugú joera diakroniko nagusi bat, zein, jakina, egoki azaldu behar den.

Berrikiago, hauexek dira zenbakiak zein Dryer eta Haspelmath-ek (2013) erabili dituzten an euren atlasa on estruktura sintaktikoak (ikus "Order of Subject, Object and Verb". Dryer, 2013):

Hots:

• OV: 579

• VO: 607

non orobat agertzen dén VO maizago zein OV, markatuz joera diakroniko orokor argi bat ti OV bauruzki VO, zein, jakina, azaldu behar den.

Teoria buru-parametriko chomskyar-biologikoak ezin du azaldu kontu bat hain zentrala an realitate linguistikoa nola dén bere joera diakroniko orokorra aldén VO. [1743] [>>>] [A19] [A20] [A21]

Givón (1979) mintzo da (nagusiki) gain Chomsky-ren gramatika transformazional-generatiboa

Jada an 1979, Talmy Givón-ek honela hasten zuén bere liburu titulatuá "On understanding grammar", non mintzo zen nagusiki gain Chomsky-ren gramatika transformazioanal-generatiboa: (1979:1-2):

This chapter is of necessity polemic, and that is a necessity I regret and would like to apologize for. The history of American linguistics over the past 50 years is awash with acrimonious name-calling, sterile arguments, and the rhythmic rise and fall of pseudotheories and trumped-up issues whose relation to the facts of human language is tenuous at best. [Givón, 1979:1]

Soilik an goragoko aipua, irakur daitezke izendapenak eta adjetiboak nola  

• sterile, 

• pseudotheories, edo

• trumped-up,

non, Cambridge Dictionary-k diosku ze an US, horrek signifikatzen dú:

• trumped-up adjective: not true, invented

eta an UK (gure kasuan dá informazio osagarria):

• trumped-up adjective: deliberately based on false information so that someone will be accused of doing something wrong and punished

Kapituluko tituluan (eta beherago) esaten denez, Givón referitzen ari da ki Chomsky-ren gramatika transformazional-generatiboa. [1725] [>>>] [A17] [A18] [A19]

Atzerakarga informatiboa vs atzerakarga konputazionala

Genioén atzo:

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

• Alde batetik, hori kostu konputazionala on mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoek inplikatzen duté kostu konputazional bat.
  

• Bestetik, ha kostu informatiboa zeinengatik, autoreen hitzetan ...
  

  ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

• Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen liraken. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.

• Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), hori dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Laka-k argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen den ti estruktura gramatikal antiinformatiboa.

Dio Laka-k (Laka, 2008:16, ikus hemen):

Eragiketa sintaktikoek burmuinean gertatzen diren gertakariak izaki, baliabide mentalak erabiltzen dituzte, eta konplexutasun sintaktikoa handiagotuz doan neurrian, erabili beharreko baliabideek ere gora egiten dute, denbora gehiago erabiliaz [Laka, 2008:16].

eta gogoratzen digu ze estruktura sintaktikoki konplexuagoek eragiten dituzté "areagoko eragiketa sintaktikoak", halan ze (Laka, 2008:16):

Adibidez, mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

Horretaz ere, Laka-k aipatzen ditú ondorengo hitzak ganik Erdozia zeháztuz nóla prozesatuko liraken "prozesu sintaktiko konplexuago" horiek (an "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"... zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdozia-ren hitzak (2006), zein Laka-k aipatu an bere 2008ko artikulua]

Zama konputazional horri deitu genión atzerakarga chomskyarra (ikus hemen), baina gaur, modu deskriptiboago batean, dei geneioke "atzerakarga konputazionala".

Bestalde, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) mintzo dira burúz konputazioak, baina ez dira espreski referitzen ki euren kostua edo zama, baizik ze, horren ordez, argiki mintzo zaizkigu burúz zama edo desoreka informatiboa zein den segitzen noiz ez diren koinziditzen estruktura gramatikalak eta informatiboak. Jakina, hortik sortzen dá "atzerakarga informatiboa".

Eta gauza da ze, atzerakarga konputazioanalak eta atzerakarga informatiboak ez dute euren artean zerikusirik. [1183] [>>>]

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak

Atzo saiatu ginen antzematen nóla gure sintaxilari generatibistak derivatuko luketén inglesezko esaldi hau: "Pat will charm snakes":

Hor agertzen zitzaigun IP (inflexio-sintagma, zeinen buruan egonen zén "will" auxiliarra (I inflexioa), eta zeinen ezkerreko espezifikatzailera igo beharko zén "Pat" izen-sintagma (NP) afinda jáso sujetutasun gramatikala. IP horren osagarria litzaké oinarrizko aditz-sintagma (VP), non geldituko lirakén aditz semantikoa (V, buruan) eta osagarria (NP), zein ez litzaken mugitu behar ki jaso bere osagarritasun grmatikala.

Antzera ere, teorizatzen dutenez, derivatuko litzake SOV ordena (nahizta, adibidez euskaraz, zenbait kasutan, objektua ere konkordatzen den kin inflexioa, eta akaso baten batek proposa lezaké osagarriaren gorantzako beste mugimendu bat afin, demagun, auxiliarraren [inflexioaren] konkordantzia [plurala] eta osagarriaren kasua [absolutiboa] gauza zitezen, bai eta gero beste edozein mugimendu afin béte ez dakigu zéin eskakizun semantiko edo sintaktiko edota beste edozein ordenazio finala). Edonola ere, galdetzen genuén:  

Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat.

Jarraian dauzkagu mugimendu horiek deskribaturik ganik Laka (kontuan hartu behar da ze Laka-ren beheko "vP" sintagma hori da analogoa kin goragoko IP-a, halan ze, horren barruan, sujetua jada mugitu da ki espezifikatzailea on vP helbúruz eta bihúrtu sujetu (eta ergatiboa):

Baina, gauza dá: zéin dira, zehazki, mugimendu sintaktiko ezberdin horiek zeintaz mintzo den Laka? Ikus dezagun (an artikulua titúlatzen "Processing Derived Word Orders in Basque" ganik Erdozia, Laka eta Forrnells) zéin izanen ziren mugimendu sintaktiko horiek an SOV eta OSV ordenak:

eta baita an SVO eta OVS:

Ikusten denez:

• SOV litzaké oinarrizko ordena chomskyarra, halatan ze ez luke sortuko batere desplazamenturik. 

• OSV litzaké bigarren konplexuena zeren bere generazioak (kodifikatzeko edo deskodifikatzeko) eskatuko luké desplazamendu sintaktiko bat ("gizona" objetua pasatu behar dá "gorago" gain "emakumeak" sujetua).

• SVO ordenak eskatuko lituzké bi desplazamendu sintaktiko: bai "emakumeak" sujetua, eta baita "ikusi du" aditza kokatu beharko ziren aurrén objetua, zein, kasu honetan, mantenduko zen an bere oinarrizko posizioa. 

• OVS ordenak ere bi mugimendu beharko zituen zeren, orain, "gizona" objetua eta "ikusi du" aditza pasatuko zirén ki posizio aurreratuagoak. Gainera, kasu honetan objetu hori hiru posizio gorago amaituko da.
  

Teoria horren arabera presta geinké ondorengo rankina artén hitz-ordenak aráuz euren konplexitate sintaktikoa eta kostu konputazionala (chomskyarra: ikus adibidez sarrera hau):

SOV < OSV < SVO ≈ OVS

non SOV izanen litzaké gutxien konplexua, eta gutxien kostutsua konputazionalki, eta SVO egonen litzaké artén konplexuenak (eta beraz kostutsuenak) kin-eta OVS.

Eta antzerako mugimendu gehigarriak gertatu beharko lirake baldin abiapuntua balitz SVO, halan ze, kasu horretan SVO izanen litzaké ha ordena konputazionalki gutxien kostosoa.

Gauza da ze nola, oinarrizko estrukturan, sujetua doán aditz-osagarrien ezkerretara (ikus hemen), abiapuntua soilik izan ahal dirá SVO eta SOV, halan ze beste lau ordenak izanen dirá konputazionalki kostosoagoak (adibidez, goragokoan OVS ordena derivatzeko, irudiko bi mugumendu horiei gehitu behar zaie sujetuaren igoera ki vP-ko espezifikatzailea, halan ze, oinarrizko VP-ko hiru guneak "hutsik" gelditu dira: hor soilik gelditu dirá arrastoak).

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak. [1179] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak.'

Atzo hasi ginen saiatzen azaltzén herenegungo aipu hau (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:56):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Eta genioen atzo ze hori guztia enmarkatu behar da barnén programa chomskyarra, non saiatzen diren deskribatzen hori bidea nondik gure burmuinak generatuko lukén diskursoa, halan ze euren deskripzioan, esaldietako elementuak sortuko zirén an oinarrizko leku eta ordena biologiko batzuk, nondik gero hasiko ziren gertatzen operazio sintaktikoak, konputazionalki kostosoak, zeinen finean ahoskatuko zén esaldia. Hortaz, gauza da ze, ustezko operazio horietan, esaldiko sintagmak abiatzen dira ti leku eta ordena batzuk eta amaitzen dira an beste batzuk.

Eta, euren kontakizun horretan, mugimendu horietako bat gertatu beharko da afin izen-sintagma bat bihur dadín sujetu gramatikala, alegia, sintagma hori heldu edo mugitu beharko da ki gune edo leku espezifiko bat:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Beraz, báda kokapen sintaktiko bat non sintagma bati ezartzen zaión subjektutasuna, edo, bestela esanda, non ezartzen zaizkión subjektuaren "zerak":

Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, ... [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

eta leku hori dá:

... eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horrela, nola genioen herenegun, ...

..., sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea on esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa)

Mugimendu hori adierazi ahal da grafikoki honela (ikus hemen):

Hor ikusten dugu ze "Pat" izen-sintagma bat (NP bat) sortu da an espezifikatzailea on aditz-sintagma (VP azpiko ezkerreko gunea, non gelditu baita ti bat, hots, arrasto bat), non aditzak (sintagma horren buruak) emana zion paper semantiko bat (irudiko theta-rola), zehazki agente rola, baina horrekin (gune horretan) ez da oraindik sujetu gramatikala. Sujetu gramatikala izateko, igo behar da ki esaldiko espezifikatzaile-gunea (edo IP, inflexio-sintagma), non ezarriko zaizkión sujetu gramatikalaren "zerak", eta non jada sujetua pasatu den ki inglesezko posizio deklaratiboa (kokatu dá aurrén aditz auxiliarra, horko inflexioa, zein, adibidez, sujetu horrekin askotan konkordatuko den). 

Horretaz mintzo dira Fernández eta Ortiz de Urbina: izen-sintagma mugitu, heldu edo igo behar da ki posizio zehatz hori afin bihur dadín sujetu. Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat. Horretaz mintzatuko gara bihar. [1178] [>>>]

Saiatu gaitezen interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua

Tituluan diogunez, saiatuko gara interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua, zein den aski kriptikoa gana ez iniziatuak an aparatu chomskyarra:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hori ulertzeko lehenengo ideia nagusia dá ze generatibistak saiatzen dirá deskribatzen ha funtzionamendua on burmuina. Hasiera horretatik abiatuta, teoria horretan ia dena dá ustezkoa (horregatik deitzen diogu ustezko teoria), praktikoki indemostrablea, eta oso-oso espekulatiboa (ia edozein funtzionamendu proposatu ahal da).

Eta bigarren ideia nagusia dá ze burmuinaren funtzionamendu horretan, esaldiko elementuak sortzen dirá an ustezko leku eta ordena batzuk (burmuineko oinarrizko lekuak eta ordena) nondik gero mugitu ohi dirá (ki beste posizio edota ordena batzuk) afinda akaso hártu "zera" batzuk (adibidez sujetuaren "zerak" an kasua on "inflexio-sintagmaren espezifikatzaile-gunea"), edota afin ailégatu ki oinarrizko ordena an hizkuntza jakin bat, demagun OSV, zein finean hiztunak produzituko baitu. Bigarren ideia fundamental hori finkatzeko (nolákoak izanen lirakén burmuineko mugimentu sintaktiko horiek guztiak, zein diren previoak ki produkzioa on esaldia), gogora daigun ondorengo adibidea (an "Eredu linguistiko generatiboa versus eredu linguistiko funtzional-diskursiboa"):

Genioen atzo nóla gramatika generatiboa (chomskyarra) dá...

...saiatzen deskribatzén ustezko prozedimendu generatibo sintaktiko batzuk, zeinekin, adibidez, estruktura pasibo batera heltzeko, lehenago pasatu beharko zén, haren (momentuko) generazioan, ti estruktura oinarrizkoago bat, previoa, zeini aplikatuko zitzaion arau-multzo bat, osatúz transformazio bat, edo derivazio bat. Baina, estruktura pasibo bat emateko, zergátik pasatu beharko nintzake ti estruktura aktibo bat?

Esan nahi baita ze, noiz ere nahi dugun esán estruktura pasibo bat, gure burmuninean, previoki, generatu beharko zén estruktura aktibo bat, kin bere sujetu transitiboa eta bere osagarri zuzena, ondo definituak, afin gero gure burmuinak burutu ahal izan dezán transformazio estruktural bat non oinarrizko ordena aktibo hori alderantzizkatuko den. Eta hala izanen litzake aldioro noiz sórtu edo genératu nahi dugun esaldi pasibo bat.

Atzo aipatutako Crystal-ek, liburu berean, dio ("The Cambridge encyclopedia of language", 1987:97):

The link between active and passive sentences, for example, could be shown - such as the horse chased the man (active) and the man was chased by the horse (passive). The kind of formulation needed to show this is:

NP1 + V + NP2 → NP2 + Aux + Ven + by + NP1

(...) If this formula were to be translated into English, four separate operations would be recognized:

(i) ...

(ii) The second noun phrase in the active sentence (NP2) is placed at the beginning of the passive sentence.

(iii) ...(iv)

This rule would generate all regular active-passive sentences.

Hortaz, esaldi pasiboaren sujetua (hots, NP2 an NP2 + Aux + Ven + by + NP1) hasieran sortu dá nola bukaerako objetua on esaldi aktibo regular bat (hots, NP2 an NP1 + V + NP2), nondik desplazatuko zen afinda pasiboa derivatu dadin. Hori, sorbide itxia da, ez-diskursiboa, ez-irekia, an zentzua ze hiztunak hasieratik ere jakin eta transformatu behar du hala estruktura nola edukia on esaldia zein eman behar duen (soilik horrela burutu ahal izanen du desplazamendu hori). Bistan denez, prozedimendua (eredua) itxia da, eta ondorioz, kostutsua gana giza-garuna eta komunikatiboki ere.

Eta marko horretan, zér esan nahi du ze ...

... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren atzean egonen litzaké burmuineko ustezko mugimendu horietako bat, zeintaz mintzatuko gará bihar. [1177] [>>>]

Chomskyarrak atera behar dirá ti euren mundu paraleloa

Bueltatuz ki Laka-ren artikulua ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008) non autorea saiatzen den justifikatzen bere teoria chomskyar ortodoxoa (buru-parametrikoa) kóntra teoria chomskyar alternatibo bat (antisimetrikoa, nondik, bide batez, deduzituko baitzen ze SOV ordenak dú, orohar, prozesamendu-kostu altuagoa ze SVO), gogora gaitezen ze artikulu hartan Laka-k zúen aipatzen Gibson hizkuntzalaria bi aldiz jarraian (ikus an "Atzerakarga chomskyarra"), saiatuz lotzen literatura teoriko chomskyarra eta literatura burúz prozesamendua on informazioa. Areago, Laka-k esaten digu ze:

hau da ze, "hizkuntzalaritza" eta "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" konvergitzen ari dira inkluso an azalbideak. Egia esan, ez dakigu Laka zehazki zértaz ari den noiz mintzo den burúz "hizkuntzalaritza", baina antzeman ahal dugu ze referitzen ari zaio ki hizkuntzalaritza chomskyarra, zeren "hizkuntza-prozesamenduaren azterketa" berez da hizkuntzalaritza funtzionala.

Baina, tira, gauza da ze Laka-k (eta Erdozia-k) aipatzen duté bi aldiz Gibson. Ikus daigun zértan ari den Gibson ("Information processing and cross-linguistic universals", 2016):

Beraz, Gibson erabiltzen ari da informazio-teoria eta informazio-prozesamendua arrén azaldu hizkuntz evoluzioa, eta, dioenez, ikerketa-plan hori gertaten ari da produktiboa. Gauza da ze hori dá planteamendu funtzionalista bat, eta ez dago konvergitzen kin mundu paraleloa on hizkuntzalaritza chomskyarra, baizik divergitzen, guztiz. [1135] [>>>]

Marko chomskyarrean, kontua da zéin den diseinua on Gramatika Universala

 Bukatzen genuén atzoko sarrera esánez ze:

[Chomskyarrentzako] ..., ordena sintaktiko bat ez bada gaur egun oso maizkoa, hori sinpleki izan liteké evidentzia ezen ordena hori akaso ez da hain ondo egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala. Puntu. Izan ere, justuki noiz ordena bat ez den egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala, ordena horrek, bere generazioan, eskatuko luke gehio operazio sintaktiko, gehio desplazamendu sintaktiko, sortuz gehio kostu konputazional, gehio prozesamendu-kostu zeinda balitz ordena "oinarrizkoagoa" (hau da, Gramatika Universalekoa, eta justuki horregatik efizienteagoa: ez dira hor egiten balorazio komunikatiboak: kontua dá Gramatika Universalarekin gehiago edo gutxiago egokitu).

Aldiz, ordena bat gaur egun oso maiz agertuko balitz, erabili ahalko litzaké nola evidentzia ezen ordena hori báda arten estruktura biologikoak zein diren agertzen an "oinarria" on sintaxia. Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak.

Bai, munduko hitz-ordenak izan litezké argudioetako bat zeinen oinarrian postúlatu hipotesi ezberdinak buruz diseinua on Gramatika Universala. 

Adibidez, daukagú hipotesia on Buru-Parametroa, zein den ortodoxia barné hizkuntzalaritza chomskyarra (ikus Xabier Artiagoitia-ren "Hatsarreak eta parametroak lantzen", 2000:31):

(21) Hitz hurrenkeraren parametroa:
a. Hizkuntzek osagarria-burua ordena bezala finkatzen dute parametroa; edo
b. Hizkuntzek burua-osagarria ordena bezala finkatzen dute parametroa.

non ordena burulehena eta ordena buruazkena liraké simetrikoak respektu euren kostu konputazionalak, bietan ere berdinak izanen baitziren (berdin efiziente). 

Bestalde, daukagú Kayne-ren hipotesi antisimetrikoa (ikus Xabier Artiagoitia-ren "Hatsarreak eta parametroak lantzen", 2000:31):

Beste aukera bat hauxe izan daiteke: SVO edo [burua-osagarria] hurrenkera finkotzat edo unibertsaltzat hartzea, eta hizkuntza batzuek osagarriaren mugida edo lekualdatzea dutela suposatzea. Horixe da Kayneren (1994) proposamena gutxi gora behera.

zeinen arabera, adibidez SOV ordena izanen litzaké konputazionalki konplexuagoa eta horregatik inefizienteagoa zein bere kide oinarrizkoa: SVO. 

Ikusten denez, kontua ez da zéin hurrenkera dén, demagun, komunikatiboagoa (eta bide horretatik, ez soilki efizienteagoa, baizik ere efektiboagoa). Ez, kontua da zéin den diseinua on Gramatika Universala, zein ez den zértan izan ... diseinu komunikatiboa. [1100] [>>>]

Marko chomskyarrean, Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak

Genioén atzo ze...

... marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dira diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua on Gramatika Universala.

eta hemen ze:

Hizkuntzalari chomskyarrei ez zaie ardura teknologia linguistikoa (zein eurentzako ez den teknologia ere, baizik zérbait zein, oinarrian, dén aurkitzen ezarrita naturalki, biologikoki, genetikoki an burmuina on hiztunak), ez zaio ardura nóla estruktura sintaktiko-komunikatibo batzuk dirén potenteagoak, koherenteagoak, ulergarriagoak edo expresiboagoak afin lortu helburu komunikatibo landuagoak, finagoak, aberatsagoak eta finean efektiboagoak. Ez, eurei ardura zaizkie burmuinaren egoerak: ez al da misteriotsua?

Izan ere, chomskyarrentzat, hizkuntza partikularrak ez dira baizik medio bat, bitarteko bat zeinekin estúdiatu... burmuina, zein finean den euren benetako ardura. Eurentzako, estruktura linguistiko partikularrak ez lirake baizik itzala on estruktura linguistiko biologiko universalak zein ei diren euren benetako helburua. 

Eurentzako, ordena sintaktiko bat ez bada gaur egun oso maizkoa, hori sinpleki izan liteké evidentzia ezen ordena hori akaso ez da hain ondo egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala. Puntu. Izan ere, justuki noiz ordena bat ez den egokitzen ki oinarrizko diseinua on Gramatika Universala, ordena horrek, bere generazioan, eskatuko luke gehio operazio sintaktiko, gehio desplazamendu sintaktiko, sortuz gehio kostu konputazional, gehio prozesamendu-kostu zeinda balitz ordena "oinarrizkoagoa" (hau da, Gramatika Universalekoa, eta justuki horregatik efizienteagoa: ez dira hor egiten balorazio komunikatiboak: kontua dá Gramatika Universalarekin gehiago edo gutxiago egokitu).

Aldiz, ordena bat gaur egun oso maiz agertuko balitz, erabili ahalko litzaké nola evidentzia ezen ordena hori báda arten estruktura biologikoak zein diren agertzen an "oinarria" on sintaxia. Gramatika Universala izango litzaké elementu klaveá zeinen arabera erabakiko lirake kostu konputazionalak, prozesamendu-kostuak. [1099] [>>>]

Marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dira diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua e Gramatika Universala

Genioen hemen ze, jarráiki Chomsky (an "Some notes on economy of derivation and representation, 1992:82), burmuineko estruktura linguistiko biologikoak izan litezké disfuntzionalak respektu euren funtzio komunikatiboa:

Horrela, nolabait esan, zenbat eta diseinu linguistiko disfuntzionalagoa, orduanda kostu konputazional handiagoak:

non zailtasun konputazional horiek izan litezkén problematikoak:

Esan nahi baita ze marko chomskyarrean ere egon daitezke prozesatzeko kostuak, zein izan ahal dirén diferenteak segun zéin izan ustezko diseinua on Gramatika Universala. [1098] [>>>]

Chomsky (1992): '... there is no reason to suppose, a priori, that the general design of language is conductive to efficient use.'

Chomsky-k dio an "Some notes on economy of derivation and representation" (1992:82), mintzatuz gain hizkuntza biologikoa:

Hortxe dugu betiko interpretazio biologikoa on hizkuntza, zeinen propietateak (horren arabera) ez liraken zértan egon ondo adaptatuak ki funtzio komunikatiboak. Hor Chomsky mintzo da gain disfuntzionalitate biologikoa, mintzo da gain disfuntzionalitatea on diseinu linguistiko biologikoa.

Linguista funtzionalista batentzat, ordea, fokua egonen da gain diseinu instrumentala, zein izan ahal dén ez soilik gutxio efizientea, baizik-ere gutxiago efektiboa. [1084] [>>>]

Kayne (1994): 'Heads must always precede their associate complement position.'

Atzokoan komentatzen genuen nóla Fernández-Ortiz de Urbina autoreek (2007) esaten ziguten ze...

...gure eremu teorikoan nagusiki, ... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik,... [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

... halan-ze sujetua oinarri-oinarritik (giza-burmuinean) etorriko zen kokaturik aurrén bere aditza (espezifikatzailea ezkerretara). Oso bestela gertatuko zen an erlazioa arten buruak eta euren osagarriak, zein ez zen izanen hasieratik finkoa edo finkatuta, baizik-ze geldituko baitzen menpé parametro orokor bat (orobat organikoa) zein, segun textuinguru linguistikoa, zén finkatuko an hurrenkera burulehena ala buruazkena.

Baina orain azpimarratu nahiko genuke ze Kayne hizkuntzalari famatua ondo harago joan zen noiz propósatu bere hipotesi antisimetrikoa (1994), zeintaz jada mintzatu ginen an sarrera titúlatzen justuki "Hipotesi antisimetrikoa (Kayne, 1994)":

Hipotesi antisimetrikoa izan zen proposatua ganik Richard S. Kayne an bere liburu "The antisymmetry of Syntax", publikatua an 1994. Hantxe, marko formal batean, Kayne, zein baita figura zentral bat an hizkuntzalaritza formal horretan, zuén postulatu ze munduko hizkuntza guztiak daukaté oinarrian estruktura berbera: espezifikatzaile-buru-osagarri, esan nahi baita: SVO burulehena.

Halako asimetriak esango liguke ze, finean, ez da berdin (ez da simetrikoa, baizik antisimetrikoa) kokatzea osagarriak aitzín edo atzén euren buruak (aditzak, izenak, ...), esango liguke ze existitzen dira asimetriak arten hitz-ordenak, eta justuki horregatik deitzen zaio hipotesi antisimetrikoa.

Antisimetria formal horren azpian aurkitzen dugú antisimetria funtzionala, an zentzua ze, oro har, ordena burulehena dá hurrenkera eraginkorrena. Izan ere, ordena progresiboa dá teknologia komunikatibo potente bat zein behar dén garatu, eta garapen hori ez da oro har hain zuzenekoa, zoritxarrez. [Balbula, 2008]

Zehazki, hipotesi horren arabera (ikus an "The antisymmetry of Syntax", Kayne, 1994):

Heads must always precede their associated compement position. (...) ...specifier positions [non aurkitzen baitá sujetua] must invariably appear to the left of their associated head, never to the right. [Kayne, 1994]

Ohartu ze SVO ordena burulehena litzaké oinarrizkoena zeren hala agertuko bailitzaké (alegia, fisikoki grabatua) an giza fakultatea deitzén hizkuntza. 

Horrela, SVO ordena burulehena ez zen izanen irekiena, arinena, progresiboena, ez zen izanen sintaktikoki eta interpretazionalki koherenteena eta horregatik potenteena eta expresiboena, ez zen izanen, finean, komunikatiboki efektiboena, nola dén. Ez, sinpleki izanen litzake ordena bat zein, medióz mutazio bat, agertu zen noizbait an giza burmuina kin estruktura sintaktiko zehatz hori jada prest.

Baina, gauza da ze ordena hori garatu behar da, zeren hizkuntza partikularrak sorreran ez dira existitzen baldintza evolutibo egokiak afinda azaldu dadin diskursibitate potente-moldagarri bat. [1079] [>>>]