"salbu...", "salbu-eta..." versus "'...salbu" antzera nola "kin...", "kin-eta..." versus "...kin"
Aurreko sarreran aipatzen genuén "an" inesiboa, baina berdin ere aipa geinkén "kin" edo "kin-eta" soziatiboa, zein den protagonista on Erramun Gerrikagoitia-ren blogeko azken sarrera (ikus "Gradu communicativoac gradualqui jarriac"), dioelarik:
Iracurten dugu gaur an Gara hau titularra:
Hezkuntza ministro frantsesak ezkerra muturreko islamismoarekin lotu du.
Beste possibilitate informativoqui hobea zatequen hau:
Hezkuntza ministro frantsesak ezkerra lotu du muturreko islamismoarekin
edo baita honela edo honelatsu:
[Erramun Gerrikagoitia]Hezkuntza ministro frantsesak lotu du ezkerra kin muturreko islamismoa
Azken esaldi horretan sinpleki erabiltzen ari dá "kin..." aurreratua, zeinen evoluzioa tik izán postposizio soltea ki izán atxikia gertatu baita ia aurrén gure begiak:
agértuz batzutan aski independenteki atxikia ki izen singular edo plural absolutiboak, alternatuz... (ikus [772])
... kasu absolutiboa eta genitiboa noiz gauzatzen euren aglutinazioa ki izena. Esan nahi baita ze, nola genioen hemen, adibidez "kin" soziatiboa lotu izan dá kin absolutiboa ere:
"kin" soziatiboa, gainera, ager daiteke loturik ki absolutiboa, nola an Landuchioren hiztegia (1562):Larramendi-k, an bere "El imposible vencido" (1729), jasotzen dú, pluralerako, ondorengo aglutinazioak, zein, antzera ere, joan bide litezkén solterik (ikus an edizioa on 1853):
Vere personeaquinnahiz, orokorkiago, agertzen da loturik ki genitiboa, osatuz "...-re kin" = "...rekin"... [Balbula, 2019]
Oyñaquin çapaldu
Gozoquin
[adibideok atera dira tikan "Euskal morfologiaren historia": Azkarate-Altuna, 2001:105]
acquin—con los, con las.nahiz sigularrean eramaten dú genitiboa:
acgatic—por los, por las.
acgabe—sin los, sin las.
etan—en los, en las.
[Larramendi, 1729, tikan edizioa on 1853:2]
aréquin—con el, con la;Alternantzia absolutibo-genitibo horrek erakusten dú "kin" atzizki aglutinatu bat, aski independentea, zein, nola genioen gorago, antzera idatz litekén solterik, printzipioz postpositiboki:
agátic—por el, por la.
agábe—sin el, sin la.
án, eán, agán—en el, en la.
[Larramendi, 1729, tikan edizioa on 1853:2]
laguna kin, lagunak kinbaina, dudagabe, dena gelditzen da prest afin, nahi edo behar izanez gero, egín jauzi prepositiboa:
kin laguna, kin lagunakBeti ere, aukeran.
Eta eredurik (edo mekanismorik) ez da falta. Hortxe dugu adibidez, hori eredua on "salbu..." edo "salbu-eta..." versus "...salbu", zein erabiltzen dirén gabén arazorik batere, normal-normal. Eta bide beretik erabil litezké baliabideak nola "kin..." edo "kin-eta..." versus "...kin". Antzera ere nola "baizik..." edo "baizik-eta..." versus "...baizik" adibidez.
Akaso batzuentzat izanen zén "un extrañamiento, una sorpresa discursiva", baina gauza da ze sorpresa diskursibo hori izanen zén eraikitzailea, irekitzailea, garatzailea. [1060] [>>>]Etiketak: garabideak, gradualki, kin, kontra, mekanismoak, salbu
0 Comments:
Argitaratu iruzkina
<< Home