asteartea, martxoa 15, 2022

Erabat ados kin Euskaltzaindia

Gogoratu behar dugu ze:

Planteatzen genuén hemen esaldi neutro bat ...

... non aditza eta objetua dirén informazio berri bakarra, eta non ez dagoen arrazoi komunikatiborik ki aukeratu bata edo bestea nola foku markatu:

Amak liburu bat erosi du.

Garziaren ereduan halako esaldi bat soilik eman daiteke an SOV ordena kin azentu neutroa an objetua:

Amak libúru bat erosi du.

Berez, hori izango litzaké foku zabal horietakoa ("wide focus"), non ez sintaktikoki ez  prosodikoki ezin den mugatu zehazki nóndik nora hedatzen den galdegai zabal hori (kontextualki bai, ordea). Gogora daigun ondoko pasartea gain izáera e foku zabala (ikus an "Eta gero daukagú foku zabala edo neutroa (kin azentu neutroa, nuklearra)").

eta, ikusi dugunez, ...

... jarrai-ki Altube, [esaldi absolutibo hori] ordena liteké adibidez honela:

Amak erosi liburu bat.  (SVO)

edo honela:

Erosi amak liburu bat. (VSO)

edo honela

Amak liburu bat erosi . (SOV)

eta beste modu batzuetara ere

Euskaltzaindiak (2011), bere aldetik, dio:

... (an "Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa", 2011):

Berez, ez galdegaiak eta ez ustezko galdegaiak dute toki jakinik esaldiaren baitan.
Azentuak markatzen du galdegaia, eta ez esaldiaren baitako kokapenak.[Euskaltzaindia, 2011:53]

Bai, halaxe da:

... azentuak markatzen du galdegaia, ...  

halan-ze, esaldi neutro batean, ez genuke galdegairik, baizik, izatekotan, soilik ustezko galdegairik, zein izanen litzake hóri elementua non jartzen dén azentu neutroa, hau dá "libúru" an gure esaldia:

Amak libúru bat erosi du.

Hóri "libúru" hori litzaké ustezko galdegaia zeren dén neutroa, zeren jasotzen du intonazio neutroa. Eta ustezko galdegai horrek ez du toki jakinik an esladia, eta ondo koka liteké honela:

Amak erosi du libúru bat. (SVO)

zein orobat izanen litzaké ordena neutro bat, SVO neutroa. Erabat ados kin Euskaltzaindia.

1 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Bicain ari çara!
Altube berria ikusten ari baicara.

asteartea, martxoa 15, 2022 9:27:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home