larunbata, maiatza 28, 2022

Leizarraga (1571). "Stadioa, cen spatio lasterkako chedatubat: (...) eta spatio hura cen luce seioguey eta bortz urrhets, baitirade 625 oin. "

Atzokoan aipatzen genituén bi esaldi ti Leizarraga (1571), zeintatik lehena, behin osaturik, zén hau:

Stadioa, cen spatio lasterkako chedatubat: orain nehorc barrán artzeco eguin baleça beçala: eta spatio hura cen luce seioguey eta bortz urrhets, baitirade 625 oin. [Leizarraga, 1571]

definizio bat non autore lapurtarrak nahi du zehaztu zéin den a signifikantza e hitz "stadioa" (berak erabilia an bere liburuak), eta non hiru alditan erabiltzen baitu SVO ordena an kontextu zehaztaile bat. Zeren, nola genioen an ondorengo sarrera-titulua:

Bai, informazio rhematikoena izan ahal da sorpresiboa, baina edozein kasutan izaten dá zehaztasun bat (respektu aditza), detaile bat, zein hobe jasoko baita baldin prestatu badugu entzulea (edo irakurlea) bidéz gure estruktura sintaktikoa afin jar dagien atentzio egokia:

Stadioa, cen spatio lasterkako chedatubat: ...

Leizarragak jartzen dú koma bat arten sujetua eta aditza afin argi geldi dadin ze justuki segituan etorri behar da a informazio finena, akaso xehe-xehea, zeini kasu egin behar zaio (agian egokiago jar liteké azentu bat gain "zén"). Jarraian bi aldiz gehiago erabiliko du SVO an antzeko textuinguru zehaztailea:

...: eta spatio hura cen luce seioguey eta bortz urrhets, ...

eta:

..., baitirade 625 oin

Bestalde, azpimarratu nahi dugu nóla Leizarragak erabiltzen dún beste estruktura hau:

... cen luce seioguey eta bortz urrhets, ...

non "luce" agertzen den lehenago eta ez geroago ze "seioguey eta bortz urrhets", erákutsiz berriro ere a flexibilitatea zeinekin ulertzen zen sintaxia an garai ez hain urrun haiek.