"ken" (berdin nola "tol" edo "zat") ez bide zen proposatu zeren izán aditz-erroa (nahizta bere kasuan izán), baizik zeren izán monosilabikoa

Genioén atzo:

..., gure helburua orain zén azpimarratzea ze 1920ko liburu horretan agertzen dirá "tol", "zat", "lain", eta baita "ken" forma ere, zein ez zen agertzen an 1913ko aritmetika ti Lopez Mendizabal (han erabiltzen zén "...gutxiago" postpositiboa: ikus sarrera hau).

Eta justuki "ken" berrikuntza hori etorri zén ki gelditu.

Eta gauza da ze, nola edo hala, Ensunza-ren tesian (2001) "ken", "tol" edo "zat" berrikuntza horiek lotzen ari dira kin aditz-erroak noiz esaten den ze:

..., kasu honetan batetik "tol" hitza ageri zaigu -tolestu eta tolesketa hitzen errotik- "bider" ordezkatuz, nahiz eta "bidar" era ageri den. Eta zatiketaren sinboloa irakurtzeko "zat" forma ageri zaigu, hau ere zatitu, zatiketa hitzen errotik hartuta. [Ensunza, 2001:58]

Hala ere, azpimarratu nahi genuke ze  tresna konkretu horiek ez bide ziren proposatu zeren izán aditz-erroak ("ken") edo haien zatiak ("tol", "zat"), baizik ze, gure ikuspegitik, hartu bide zirén zatio izán laburrak, zatio izán monosilabikoak. Esan nahi baita ze, noiz propósatu zén "ken" ez zen pensatzen ari an "kendu" aditzaren erroa, zein kasualitatez dén "ken", baizik ze pensatzen ari zen an tresna labur bat zein ondo erlaziona zedin kin operazio aritmetikoa zein adierazi behar zen. Hortaz, esango genuke ze 1920ko aritmetikaren autoreak bilatzen ari zirén tresna labur-funtzionalak (ahal izanez gero monosilabikoak) ki bete euren helburu aritmetikoak.

Eta hala uste dugu zeren tolesketan ez zen hartu "toles", zein den aditz-erroa ti "tolestu", edota zatiketan ez zen aukeratu "zati", zein den aditz-erroa ti "zatitu", baizik ze aukeratu zirén "tol" eta "zat" tresnak, zein dúten konpartitzen euren laburtasun monosilabikoa kin "ken", ez izanki horregatik gutxiago adierazle onak ti euren signifikantza operatiboa.

Hori dela-ta, pensatzen dugu ze "ken" forma ez zen aukeratu zeren izán aditz-erroa edo haren zati bat, baizik ze, kasu horretan, kasualitatez tokatu zén aditz-erroa, bide emánez ki ondorengo proposamenak (gradualki) non bái hasiko ziren erabiltzen aditz-erroak nola "ken", "gehi" edo "zati", zein finean, eta zorionez, gelditu diren. [2196] [>>>]