Lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere

Herengungo komentario batek zioén:

Kontuz, perifrastikoak motzak izan ahal dira, esaterako, negar egiten duzu vs. near itentzu; negar egiten zenuen vs. near iten zenun; negar egingo zenuke vs. near ingo zenun".

Edo zuzenean jarri Orainaldian aditzak, nola batzutan egiten duten an hainbat dialekto.
Alegia, bezala gehienetan, hizkuntza idatzia geyo astun, geyo korapilotsu, geyo mantso. Eta alderantziz, eguneroko hizkuntza -batez ere, baldin bada libre, gabe prejuizio-, geyo efiziente, geyo indartsu, geyo eder. Harrigarria nola goraipatu den eredu bat eta nola mezprezatu bestea.

"Nee ustez in biharko zen aldau ordena on preferentzik. Jarioa on euskara ingo zen hobetu".

Gure ikuspegitik tresna linguistikoak (sintaktikoak, lexikoak, fonetikoak) osatzen duté continuum expresibo bat zeinen elementuak konbinatu ahal diren an mila manera, emanez era guztietako emaitzak: emaitza bereziki landuak, emaitza bereziki kolokialak, eta beste mila tarteko konbinazio zein hiztunak aukeratu ahal dituén aráuz bere interes komunikatiboa, hala mintzoz nola idatziz (zeren aukera landuagoa edo kolokialagoa egin ahal da mintzoz eta idatziz).

Horrela, hala esparru sintaktikoan nola esparru lexikoan, nola ere esparru fonetikoan aztertu eta landu behar dirá euskararen tradizio guztiak, idatziak zein mintzatuak, zaharragoak zein modernoagoak, baliabideak eta mekanismoak, arrén eskaini aukera sintaktiko, lexiko eta fonetiko potenteak gána euskararen erabiltzaileak (nork aukeratu ahalko duté zér nóiz erabili). 

Zoritxarrez, alde sintaktiko eta lexikoan mespretxatu dira hainbat estruktura potente eta hainbat hitz argi eta are labur, bitartean-eta, aldi berean, ez diren landu hainbat baliabide fonetiko koipeztatzaile, halan-ze lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere. Horretaz mintzo ginen an:

• [383] Euskara estandarrak ez ditu asebetetzen, ezta urrutitik ere, ez behar landuxeagoak, ezta behar kolokialxeagoak ere

Hizkuntza baten erabilera normalizatua mugitzen da an continuum bat artén aukera landuagoak eta aukera kolokialagoak, non hiztunak hautatzen dituén momentu bakoitzean halako baliabide sintaktiko, lexiko eta fonetikoak zein iruditzen zaizkión egokien afinda lórtu bere helburu komunikatiboak. Continuum pragmatiko horretan, aukera sintaktiko, lexiko eta fonetiko zabal eta funtzional batek asebete beharko lituzké hiztunaren behar komunikatiboak, zein izanen dirén bereziki exigenteak an textuinguru linguistiko orokorrak non existitzen dirén alternatiba linguistiko (hizkuntza, sintaxi) ondo potenteak, flexibleak eta eraginkorrak, edozein esparrutan ere. 

Edozein kasutan, baina oso bereziki aipatutako egokiera horretan, bide bakarra izanen da aberástea, edo gutxienez saiatu abérasten jarduera komunikatiboa (landua eta kolokiala) kin aportazio esanguratsuki funtzional guztiak zein diren edo egon ahal diren eskura, gradualki baina irmoki. Baina, zer gertatu da? Ba, gertatu da ze...

1. euskara batu estandarrean, euskaratik borratu dirá mendeak on flexibilizazio sintaktiko buru-lehena, literarioa eta mintzatua ere, zeintan sortu eta erabili ziren hainbat baliabide eta mekanismo sintaktiko zein jarraitu beharko lirakén lantzen, ohi moduan, barnén prozesu evolutiboa on euskararen sintaxia aldén estruktura irekiago, potenteago, flexibleago eta eraginkorrago bat (erlatiboki abantailatsuagoa an esparru komunikatibo guztiak), zein ez soilik ez dén potentziatu, baizik-ze, kontrara, oztopatu egin da, hainbateraino non gelditu baitá estandar sintaktiko bat erlatiboki pobrea, erlatiboki rigidoa, erlatiboki ahula, erlatiboki monotonoa, erlatiboki astuna eta erlatiboki gutxi eraginkorra.
2. euskara batu estandarrean, euskaratik borratu dirá hainbat hitz eta hitz-forma, hala landuagoak nola kolokialagoak, zein ziren eta diren ondo baliagarriak, funtzionalak, argiak eta kasu askotan internazionalak ere, eta zein nahi izan diren ordezkatu kin aukerak zein, ez gutxitan, zirén luzeagoak, lausoagoak, anbiguagoak eta gutxio erabilgarriak, apárte gutxio eraginkorrak.
3. euskara batu estandarrean ez dira landu kontrakzioak eta bestelako errazpideak (zein erabiliko dirén aráuz momentuko egoera pragmatikoa), zein diren beste aukera ondo erabilgarri bat afinda koipéztatu engranajeak on sistema estandarra: kontuan hartu ze, zénbat-eta motor sintaktiko gutxiago potentea izan (zénbat-eta sintaxi buru-azkenagoa izan), hainbatenago eskertzen dira kontrakzioak eta errazpideak arrén goxatu jarduera eta, zertxobait bada ere, gutxiagotu silaba kopuruak.

Horrekin guztiarekin, eta gure kontextu linguistikoan, ateratzen zaigu estandar bat eze ez ditu asebetetzen, ezta urrutitik ere, ez behar landuxeagoak, ezta behar kolokialxeagoak ere.

Bai, lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere. [2615] [>>>]