"negar egiten duzu" versus "lloras"

 Atzokoan komentatzen genuén honako hau burúz Yoon Mi Oh-ren emaitzak (2015):

... emaitza horietan euskarak izanen luké ID altutxuagoa zein gaztelaniak, adieraziz ze experimentuko textuetan euskarak erabiliko lituzké silaba gutxiago zein gaztelaniak, izanki emaitza hori ondo deigarria zeren ez dator bat kin beste konputo batzuk non, diferentzia handiz, euskarak izanen lituzkén silaba gehiago zein gaztelaniak (horretaz, ikus [666] eta [669]): Hauxe da oraingo kontrako ratioa:

• IDeuskara = 0,65  > 0,63 = IDgaztelania

Zehazki, gogora daigun ondorengo sarrera:

• [666] Amuriza (2010): "Euskarazko testuan 880 silaba zenbatu ditut. Erdarazkoan, 656."

Xabier Amuriza-k dio an bere "Euskara batuaren bigarren jaiotza" (2010):

Euskarazko testuan 880 silaba zenbatu ditut. Erdarazkoan, 656. Bietan egin beharreko sinalefa guztiak eginda atera ditut kopuruak. Zenbakiak ehunekora ekarrita, 100-75 proportzioa irteten da. Horrek esan nahi du erdarazko testua esaten hiru ordu laurden behar duguna euskarazkoan ordubete beharko genukeela, abiadura berdinean.

Badakit hizkuntza bataren eta bestearen esakuntzak ezin direla mekanikoki konparatu, baina, gutxi gorabehera, proportzio horretatik eskapatzerik ez dago. Konparazioa hizkuntza bakoitzaren abioaren eta kadentzien arabera zorroztuko bagenu, seguruenik, aldea erdararen alde handituko litzateke. [Xabier Amuriza, 2010:106]

Konsideratuz proportzio hori: 100-75 (nahiz kalkulatua izan den an elkarrizketa luze bat, eta akaso beste kontextu komunikatibo batean ezberdina izanen zen), eta kontuan hartuz ze gaztelaniaren silaba-densitatea zén 0,63 (eta horrek esan nahi zuela ze noiz gaztelaniak izán 100 silaba, vietnamerak erabilikó 63), euskararen proportzioa litzaké 63 respektu 133, esan nahi baita (63/133=) 0,47, zein dén baxutxoagoa zein densitatea on japoniera (0,49).

Amuriza-k, gainera, aztertzen dú nóndik sortuko litzakén nagusiki diferentzia handi hori:

• [669] Amuriza: "Alde horren erantzule nagusia aditz perifrastikoa dugu"

Xabier Amuriza-k, behinda detéktatu diferentzia silabiko nabarmenak artén euskara eta gaztelania (elkarrizketa luze honetan diferentzia horiek ibiliko zirén an proportzioá 100-75), diosku ze:

Alde horren erantzule nagusia aditz perifrastikoa dugu. Eta, zer esanik ere ez euskaraz hain ugari diren bi elementuko aditzak direnean: Lloras-1lorabas-llorarías, respiras-respirabas-respirarías, huyes-huías-huirías. Euskaraz: negar egiten duzu-negar egiten zenuen-negar egingo zenuke, arnasa hartzen duzu-arnasa hartzen zenuen-arnasa hartuko zenuke, ihes egiten duzu-ihes egiten zenuen-ihes egingo zenuke... [Amuriza, 2010:106]

Eta bai, akaso hor agertzen zaizkigu bi erantzule nagusiak on diferentzia silabikoa artén euskara eta gaztelania (aparte utzita ze biek ere erabiltzen dituzté erlatiboki silaba gehiago zein adibidez inglesak, nahiz bestaldetik silaba horiek izán sinpleagoak eta arinagoak):

• Adizkien luzera: arnasa hartzen duzu - arnasa hartzen zenuen - arnasa hartuko zenuke.
• Erábiltzea konposizioa noiz sortzen hitzak (eta aditzak): arnasa hartu, eskularruak...

Eta gauza da ze euskararen proportzio silabiko erlatiboki handiago hori respektu gaztelania (silaben konplexutasuna litzaké antzekoa bietan, hala nola ere silabako abiadura) bihurtzen dá benetako arazo noiz metátu gain arazo konparatibo guztiz larriena, zein ez den baizik hitz-ordena buruazkena, non silaba kopuruak dirén ondo relevanteak.

Hortaz, kontu nagusia litzaké aditz perifrastikoa:

• negar egiten duzu versus lloras

Horren harira, ikusi nahi genuke noláko textuetatik datozen Oh-ren datuak arrén aztertu zergátik ez den betetzen ber proportzioa an datu horiek. Horretarako, Oh-k (2015) erabilitatko 15 textuetatik  ematen zaigú textu bat, lagin moduko bat, suposatzen dugu ze representatiboa, arrén ikus daigun nolákoak zirén textu eta itzulpen horiek. Datozen sarreretan komentatuko dugú Oh-k eskainitako laginezko textu hori an versio diferenteak (nagusiki gaztelania vs euskara), helburuzta aztertu nolákoak dirén, zénbat aditz perifrastiko agertzen dirén, nón kokatzen dirén aditz horiek (estruktura buruazkenagoa edo gutxio buruazkena), zé nolako izenak ematen dirén, zé nolako adjetiboak... [2613]