Honela sortu zén "nind-" hasiera, zein gero analogiaz zabaldu zén ki beste adizki anitz

Gogora daigun ondorengo bi sarrera hauek:

• [2117] "niñdduen/hiñdduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua

Sarrera honetan ikusten genuen nóla azaldu ahal dirén regularki adizkiak nola "geben/gittuen/giñdduen":

Ikus daigun orain nóla eta nóndik sor zitezkén halako adizkiak ("geben/gittuen/giñdduen") an Bolibarko hizkera, sartua an Leintz-Gatzagako varietatea. Hor, agertzem zizkigú:

• guk hura geben

• guk haiek gittuen 

• hark gu giñdduen

non "-i-" morfema zahar hori (an "gittuen" edo "giñdduen") agertzen dén hor bidéz erabilera on "-i-tu-" pluralekoa.

Baina orduan, zergátik agertzen da "-i-" hori an "niñdduen"? Forma hori ("niñdduen") ez da pluralekoa (berdin nola "hiñdduen"), eta hor, printzipioz, "-i-" hori (an "niñdduen" edo "hiñdduen") ez da regularra, nola bái den an bere kide "nittuen" edo "hittuen" objetu-pluralekoak. Forma regularra hor izanen litzaké "nenduen", esan nahi baita kin "-n-" arrén ezberdindu ti "neduen > neuen > neben", baina gabé "-i-" zeren ez litzake erabili behar "-i-tu-" pluralekoa.

Hortaz, berriro diogu, nóndik, zéin mekanismotik sortzen da hor "-i-" hori? Ba, sortzen da ti betiko analogia, analogia kin adizki objetu-pluralak ("nittuen/hittuen") eta analogia kin persona pluralak (nola "ziñdduen" edo "giñdduen"), non "-i-" hori báden regularra (ikus ere "Antzera nola sortu zén 'nenkarren', sortu zén 'nenduen > ninduen', zeinen 'nind-' hartuko zén, analogiaz, an 'nind-ekarren'", non ematen dén azalpen fonetiko lagungarri bat). Horrela, goiko taulan ez dugú:

• nenduen (kin "-e-")
  

• siñdduen  

• eben

• giñdduen

• siñdduen 

• sittuen

baizik-eta:

• niñdduen (kin "-i-")

• siñdduen  

• eben

• giñdduen

• siñdduen 

• sittuen

eta bide beretik "hiñdduen" ere, zein, sorreraz, dirén irregularrak (argudiatu dugunez), nahiz ikuspuntu formal hutsetik (azken zerrendan ikusten denez), amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua.

eta hor doa aipatu berri den beste sarrera hori: 

• [1937] Antzera nola sortu zén "nenkarren", sortu zén "nenduen > ninduen", zeinen "nind-" hartuko zén, analogiaz, an "nind-ekarren"

Antzera nola sortu zén "nenkarren", sortu zén "nenduen > ninduen" (ikus ere ""niñdduen/hiñdduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua"):

En... todos los dialectos menos el vizcaíno occidental, además, se ha producido el cierre de /e/ en /i/ delante de /n/ por el CF = en > in (por ejemplo, n-e-n-du-an > n-i-n-du-an = 'me había [él/ella/ello] '), ... [Domene, 2011:218]

Eta "nind-" edo "zind-" hasiera horiek, analogiaz, erabiliko zirén an "nindekarren", "zindekartzan", noiz 3. personako "ekarren" formak hartu zuén hasierako "z-" bat (salbu an mendebaldeko hizkerak):

• ekarren (hark hura) →  zekarren (hark hura)

zeinen ondorioz:

• nekarren/nekartzan (nik hura/haiek) = nekarren/nekartzan (nik hura/haiek)

• zekarren/zekartzan (zuk hura/haiek) → zen(e)karren/zen(e)kartzan (zuk hura/haiek)

• ekarren/ekartzan (hark hura/haiek) →  zekarren/zekartzan (hark hura/haiek)

non "zen(e)kartzan" (zuk haiek) nahastu ahal zen kin "zenkartzan" (hark zu), halan-ze, zenbait hizkeretan, adizki hori (analogiaz) bilakatuko zén "zindekartzan", kin "zind-" hasiera.

Horrela sortu zén "nind-" hasiera, zein gero analogiaz zabaldu zén ki beste adizki anitz. [2796] [>>>]