Hala baliabidea nola mekanismoa dirá hain propioak nola ederrak, distiratsuak, ... harribitxiak.
Atzoko sarreran genioen nóla:
Izan ere, "ezen" edo "ze" dirá ikaragarrizko emaitza ti evoluzio sintaktiko propio bezain universal bat (dudagabe, beste harribitxi bat), zein gainera diversifikatu da an erabilera funtzional diferenteak: konpletiboa, konparatiboa, konsekutiboa, erlatiboa,...
Eta gaurkoan justuki azpimarratu nahiko genuke nóla "ze" hori datorrén ti "ez" partikula negatiboa, zeini gehitu zaion "-en" kasu inesiboa:
"ez + en" > "ezen> "ze"
ez baitu zerikusirik (haratago ti forma) kin beste "ze" hori zein datorrén ti "zer":
"zer" > "ze"
Baina gaur gauza da ze lehenengo "ze" hori dá, nola genioen, produktu ezin propialagoa on mekanismo sintaktiko berdin propio bat (guztiz propioa an detaileak eta guztz universala an bere norabide orrokorra aldé posizio burulehenagoak, nahiz zirkunstantzia partikular askok influitu ahal duté gain abiadura eta inkluso gain norabidea on tendentzia orokor hori). Eta gauza da ze mekanismo propio hori orobat dá euskara, izanki mekanismo bat zein erabil litekén noiz-ere beharko litzaken (hori edo antzekorik ere, adaptatua ki kasu bakoitza).
Saiatu ginen ematén evoluzio horren intuizio tentatibo bat an sarrera titulatzén ""ezik" edo "ezen": ezezkotasuna > salbuespena > konpletiboa", zein irakurri ahal dugú jarraian:
Aurreko sarreran genioen ze saiatuko ginen ematen intuizio tentatiboren bat nahizik antzeman dezagún konexio evolutiboa artén "ez" partikula negatiboa eta "ezen" konjunzioa, zein printzipioz dún ematen aski sorpresiboa. Eta gauza da ze, batzuetan, aski kapritxosoak izan ahal dira bideak nondik evoluzionatzen diren hitzak edota baliabide sintaktikoak.Esan nahi baita ze hala baliabidea nola mekanismoa dirá hain propioak nola ederrak, distiratsuak, ... harribitxiak. [1254] [>>>]
Kasu honetan, argi dirudike ze adibidez "ezik" edo "ezen" baliabideak, euren sorreran, guztiz loturik zihoaztén ki ideia on ezezkotasuna, adibidez an esaldiak nola:
Hori egin ezik, ez naiz joango.Hor agerikoa da ezezko zentzua on "ezik" baliabide hori. Ikus beste adibide hau:
Zugatik eze, ez nintzen joango.non orobat agerikoa da ezezkotasuna. Baina, baliabide hori emeki joanen zen zabaltzen ki beste erabilera batzuk, non ezezkotasunaz gain, salbuespenezko ideia ere emanen zen:
Joanen gara denak lanera, aita ezik.eta baita an bere versio prepositiboa, zein gogoratzen dugun:
Ilurdozko ezik, ordea, "izan ezik"en pare-edo dugu: yodín gerá dénak lanéra, ezík áite, aitéa "iremos todos a trabajar menos el padre". [Koldo Artola, 59. orr.]Eta bide horretatik jarraiki, ikus ondorengo esaldia ganik Duvoisin:
Zaragarra, ezkabia eta bertze asko eritasun ez dira bertzerik ezen harrak.non "bertzerik ezen = baizik":
Zaragarra, ezkabia eta bertze asko eritasun ez dira baizik harrak.Edo:
Ez dute esan besterik ezen hori.non dén nagusitzen salbuespenezko zentzua. Eta afirmatiboan:
Ez dute esan besterik ezen bihar etorriko direla.
Esan dute ezen bihar etorriko direla.non desagertu da zentzu negatiboa edota salbuespenezkoa afin utzi bidea ki zentzu konpletibo hutsa, nondik aski hurbil aurki daitezke beste erabilera batzuk, nola erlatiboa.
Jakina, hau guztiau ez da baizik intuizio orokor-espekulatibo bat gain nóla pasa liteken tikan ezezko partikula bat ki nexu subordinatzaile bat.
Etiketak: ezen, mekanismoak
0 Comments:
Argitaratu iruzkina
<< Home