Eta euskaran? non gelditzen da txistearen "punchline"-a?

Aurreko mezuan dá agertu kontzeptuá on punchline. Ikus Wikipediak zér dioskun:

A punch line (or punchline) is the final part of a joke, comedy sketch, or profound statement, usually the word, sentence or exchange of sentences which is intended to be funny or to provoke laughter or thought from listeners. Few punchlines are inherently funny out of context, but when a comedian sets up the premise and builds up the audience's expectations, the punch line can function as the climactic part of the act.
Punch lines generally derive their humor from being unexpected. ...

Hor. bereziki azpimarratuko nuke hóri ideia ezen  few punchlines are inherently funny out of context, alegia ze elementu fokal horiek dúte funtzionatzen baldin ondo kontextualizatuak, esan nahi baita baldin ondo thematizatuak an amaierá on diskurso ondo antolatua, erabiliz hitz, tonu, intonazio eta ritmo ondo neurtuak ki lortu hori efektu divertigarria zein ari dan bilatzen. Eta, jakina, hortxe da sartzen potentzia sintaktikoa.

Ikus lehenengo kolpea on monologoa zein aipatzen genuen hemen.

... qué dices?, pero de qué casa? de la casa donde venden crack!

Hor, "crack" hitz horretan (zein kokatua an esaldi-bukaera, koherenteki thematizatua eta intonazionalki isolatua), kontalariak egiten dú intonazio-kiribildu berezi bat nola bilátuz (eta lórtuz) barre-algara ganik publikoa; izan ere "crack" horretan da foku expresibo bat, punchline-á on txistea.

Baina zer gertatuko litzake baldin erabili estruktura eta valiabide buruazkenak? Ikus:

... zer diozu? zein etxekoa? Crack saltzen duten etxekoa!

Esaldi labur-laburra da, baina halere txiste-kolpeak galdu dú bere indar guztia, zein diluitu baita an sintagma zabalago bezain inefiziente bat non ez dan jada ematen hitz hori isolatua an esaldi-bukaera (baizik an hasiera eta ez-isolatua), non hitz hori ez dagoen batere thematizatua (nahiz izan erantzun bat), non "crack" ezusteko hitz horrek  (unexpected) ez dun ezer ere adierazten, non ez dun graziarik (aurrera egin behar da afin interpretatu hitz hori) eta non, ondorioz, kolpe horrek ez dun ametitzen intonazio-kiribildu espresuki egokiturik, baizik, gehienez ere, intonazioren bat zein dan izanen ondo baldintzatua ganik hori kontextu diskursivo adversoa.

Har dezagun bigarren kolpea:

¿Cómo os vestis vosotros para estar por casa? Sois de los que os poneis la camiseta de Neumáticos Rebollo?

Hemen ere, "Neumaticos Rebollo" horrek ez du berez graziarik, ez bada behin ondo thematizatua ganik aurreko diskurso jarraitua, fluitua eta koherentea zek, ritmo onean, dún prestatuko bidea ki azken kolpea non intonazio ondo egokituak jokatukó bere paper ondo inportantea aurré barre-algara. Baina "Neumáticos Rebollo" hori aurrena emanda, akabo bukaerako fokalizazio preziso, koherente eta expresivoki ahaltsua:

Nola jantzita ibiltzen zarete zuek etxean? Neumaticos Rebollo-ren kamiseta jarrita daramazuen horietakoak zarete?

Ez da giro.

Euskaran egoera sintaktikoa ez da hain larria nola pirahãn (non dan oso-oso larria), ezta ere hain larria nola japonieran (non dan oso larria), baina hala ere, baldintza sintaktikoak (zenbat-eta buruazkenagoak izan, gaiztoagoak) ez dira inondik ere egokienak ki umore diskursiboa. [204] [⇶]