Ze umore-mota espero behar genuke an hizkuntza buruazken zurrun bat nola dan japoniera?

Ba behar genuke espero oso umore baldintzatua zatio estruktura sintaktiko buruazken zurruna, esan nahi baita oso expresio umoristiko ahalgabetua. Jakina, horrek ez du esan nahi ze japoniarrak eurak dira izatez gutxiago umoretsuak ezi beste inor, ezpaze dituzte askoz ere bide kaskarragoak ki expresatu euren umorea, halan ze izanen dira gutxiago eurak.

Eta zértan dira bide horiek kaskarragoak? Ba, finean, kontua datza an ze dira bide sintaktiko buruazkenak (head-least), non buruak ia sistematikoki díran kokatzen atzé euren osagarriak, zeinen azpiosagarriak díran kokatzen azpí euren buruak... (adibidez, mendeko perpausak beti lehenago ze perpaus nagusia), halatan ze, adibidez, esaldietako azken hitza beti izanen da aditz nagusia (hots, aditzeko hitz nagusia) eta, hortaz, hartara ailegatu arte ez dugun jakinen ondo deskodetzen txistearen grazia, zeinen gakoak egonen diran (akaso ondo) atzean, nonbaiten, erdi mozorrotuta azpí azpiosagarriren bat zein, hor kokaturik, ez dugun jakinen ondo interpretatzen zeren ez dugun jasoren an baldintza interpretatibo-intonatibo abantailatsuak.

Horrela, txisteen azken klimaxak beharko ziranak, azken kolpe sintaktikoki eta intonatiboki isolatu eta libreak beharko ziranak, díra bihurtzen informazio baldintzatuak bárik kolore berezirik, zeinek gehiago diruditén elementu deskriptiboak ezez txinparta umoristikoak.

Baldintza sintaktiko zail horietan espero beharko genituzké txiste sinpleak, oso kontextualak, non ia ez den informazio-zamarik (atzerakarga zelatan baita), eta oso dialogatuak, non díran erabiltzen oso expresio sinpleak, eta non monologoak ez dun paper handirik.

Eta zer daukagu? Ikus:

Prof. Kimie Oshima
Bunkyo Gakuin University, Tokyo, Japan

"Communication Style and Cultural Elements seen in Japanese Sit-down Comedy - Rakugo"

28. Juni 2011

Rakugo is one of the Japanese traditional performing arts and is best described as Japanese comic story telling or sit-down comedy. The performer kneels and sits on a zabuton cushion and tells a story in a single sketch. The story consists of almost conversation only, therefore, the performer acts out different characters that appear in a story. Each story is fifteen to sometimes as long as fifty minutes and usually the stories have the twisted or funny ending with a punch line.

The humorous conversations seen in Rakugo scripts are reflection of Japanese daily conversation. Japanese don’t tell jokes as it has been well-known, but instead, Japanese have humorous conversation. Humor is expressed in conversation with cooperative attitudes between two or more people. It shows how well they know each other and how close their relationships are.
...

Professor Kimie Oshima, Ph.D. is  Associate Professor at Bunkyo Gakuin University in Tokyo. Ph.D. in Sociolinguistics. She has been active as an English Rakugo performer since 1997. Her performance has been to fifteen different countries and over thirty cities all around the world.

Beraz, japonieraz ez dira txisteak kontatzen, baina izaten dira dialogo umoristikoak artén pertsonak zein díran oso adiskideak, non partaideen arteko aurrezagutza kontextuala dan nagusitzen gain behar informatibo handiak.

Inkluso performance prestatuetan ia soilik erabiliko dute dialogoa, ordezkatuz kin antzespena hóri informazio potentzialki konplexua zein eman ohi dan an txiste monologatuak. Oshimak diosku ze normalean antzespena dá bukatzen kin azken kolpe bat (punch line), zein japonieraz, eta hau nik diot, beharko dan izan oso sinplea, sortuz efektu bat gain publikoa zein dán izanen esanguratsuki motelagoa ze efektua ti azken txanpa potenteak, ondo isolatuak eta potentzialki konplexuak zein ahal diran lortzen zuzen-zuzenean eta sistematikoki an sintaxi burulehenak.

Ezin dira konparatu posibilitate umoristikoak on performance antzestu soilik dialogatu horiek eta posibilitate umoristiko ondo zabalagoak on performanceak non aise eman ahal dán informazio-karga handia an modu ondo artikulatua eta eraginkorra, eta non, jakina, antzespena eta dialogoa ere aukeran dauden! Ez da ezer galtzen, eta bai ordea asko irabazten. Eta diferentzia nagusia datza an sintaxia!

Gure "iragarpena" nekez beteko zen hobeki. [203] [⇶]