Evoluzio sintaktikoa vs evoluzio fonikoa

Dio Txopik an azkenaurreko sarrera:

Hau da esan duena Xavi Boadak buruz bi erdara:

Es evidente que el catalán es una lengua mucho más evolucionada que el castellano y eso se ve cuando para decir lo mismo la misma palabra es más corta en catalán que en castellano. Se debe a la evolución lingüística de cualquier lengua.

Baldintza orokorretan, sintaxi burulehenak dú markatzen diferentzia funtzional diskursibo handia respektu sintaxiak zein diren baliatzen kin ordena buruazkena eta baliabide postpositiboak. Eta justuki diferentzia handi horrek du gidatzen evoluzio sintaktikoa aldé eredu burulehenagoak, potenteagoak, efizienteagoak eta efektiboagoak afin expresatu edozein mezu, nahiz evoluzio hori ez da zertan izan erraza.

Baina, bestalde, diskursoa gorpuzten da an soinuak eta hitzak zein, nahiz antolatuak an modu sintaktiko efizienteenean, daukaté gorputz foniko bat, gorputz fisiko bat zein izan daiteke modu batekoa edo bestekoa (báditu ezaugarri batzuk), eta zein ahoskatu behar da erabiliz esfortzu bat zein izan daiteke handiagoa edo txikiagoa.

Horrela, eta dakigunez, hitz funtzionalak on hizkuntza prepositiboak dirá izaten ondo laburrak eta ez dira joaten prefijaturik ki ondorengo hitza, bitartén hitz funtzional postpositivoek jotzen dute ki bihurtu sufijo (zatio arrazoi funtzionalak), eginéz dena delako hitza luzeagoa (hizkuntza buruazken batean hitz luzeak dirá bereziki deserosoak).

Nahiz, printzipioz, ezaugarri foniko hauek ez luketen eragin nabarmenik gain egitura hon diskursoa, zein izan liteke berdin aberatsa kin hitz erlatiboki luzeagoak edo laburragoak, egia da ze hitz funtzional luzeek, zein etengabe ari diren erabiltzen kin euren esangura erlazional hutsa, ez lukete batere lagunduko, baizik astundukó, diskursoa (horregatik jotzen dute ki izán labur). Bide beretik, bestelako hitzak (esan nahi baita ez-funtzionalak) ez lirake izan behar luzeak, eta oso bereziki an sintaxi buruazkenak, non, esan dugunez, hitz luzeak bihurtzen dirén arazotsu.

Bestalde, hitzak argiki ezberdindu beharko lirake euren artean, halatan ze, eta kontuan izanda ze soilik egoten dira vokal eta konsonante gutxi batzuk, hitz guztiak ezingo dira izan monosilabikoak salbú noiz erabili elementu tonalak zeinen konplexutasuna ezin dugun valoratu. Hortik segitzen da ze, zenbat eta vokal eta konsonante gehiago izan hizkuntza batek, hainbat laburrago izan ahalko dira bere hitzak (aparte utzita, esan bezala, hizkuntza tonalak), nahizta bestalde, zenbat eta vokal eta konsonante gehiago izan, egonen da tendentzia ki ager daitezen vokal, konsonante eta hitz antzekoagoak (gutxiago diferentziagarriak) edota esateko konplexuagoak, zeinen argitasuna eta zailtasuna ezin dugun valoratu.

Edonola ere, báda evoluzio fonikoa, bilatzén funtzionalitate handiena kin esfortzu txikiena, halatan ze ceteris paribus (hots, beste guztia berdin izanda), hobe laburrago ezez luzeago. Arazoa dagó an ceteris paribus hori, zein, praktikan, ez den oro har batere argi (soinu zailagoak izan litezké adibidez indartsuagoak, berdin nola hitz luzexeagoak izan litezke adibidez argiagoak) salbu adibidez an hitz funtzionalak, zein izan behar dirén labur, eta an hitz definitiboki luzeak, zein izan beharko lirake salbuespen. [⇶]