osteguna, apirila 02, 2020

Ezjakinak? Harroak? Bi-biak?

Zioen atzo Erramun Gerrikagoitia-k ze:
Eguia da ze nic ere horiec exempluac (hen Anjel Lertxundi, Koldo Izagirre, Jaione Osoro eta Josu Zabaleta) erabilico nituzque nola dioen Juan Garziac.

Baina baliteque ze euscara contu honen respectuz differente comportatzen dela beguiraturic euscararen (an dialecto eta variatate dialectalac) oriente aldera edo occidente aldera bere aldaqueta gradualetan edo ere jauzi handixagoetan.

Hortaz izan liteque aurquitzea arguiric consultatuz Euscararen Atlas linguisticoa.
Hizkuntzak dirá, nola askotan esan dugun, teknologia, baina, ikuspuntu batetik, oso teknologia berezia, zeren dirá teknologia kulturala, zeintan existitzen dén variazioa, eta non ez-gutxitan, gertatzen dirá halako aldakuntzak, halako berrikuntzak, halako mutazio linguistikoak, ez denak berdin interesgarriak funtzionalaki, baina orohar oso inportanteak afinda edozein hizkuntzak egin dezan bere bide funtzional sintaktikoa.

Izan ere, ikus geinke hizkuntza bat nola espazio bat kin, gutxienez, ondorengo hiru dimensioak:
  • Dimensio geografikoa (zein apúntatu Erramun-ek).
  • Dimensio tenporala edo diakronikoa (evoluzio linguistikoa).
  • Dimensio referitua ki registro linguistikoak (zentzurik zabalenean)
Dimensio horietako bakoitzean gertatzen dirá berrikuntzak edo mutazioak (interes ezberdinekoak), zein gero zabaldu litezkén ki beste dimensio batzuk edo ez, segun faktore asko, nola adibidez giro soziokulturala. Esan gabe doa, giro zurruna ez da inoiz girorik onena, inon ere ez, baina oso bereziki an hizkuntzak zek behar dute aldakuntza eta evoluzioa justuki nola arrainek ura.

Ikus Orotariko Euskal Hiztegia-k zer dioskun burúz "heldu" (9. adiera), non:
  • "bipersonal con dativo" horrek esan nahi du, gure terminutan, "intransitibo-datibo" ("zaio"), 
  • "tripersonal" horrek esan nahi du "transitibo-datiboa" ("dio"), eta
  • "bipersonal transitivo" hori dá gure "transitibo-ezdatiboa" ("du"):
eta non islatzen dirén goragoko dimensioak:

 ...
Bistan denez, ez soilik transitibo-datiboa eta transitibo-ezdatiboa, baizik-ere intransitibo-datiboa (irakur mesedez atzoko sarrera titúlatzen "Ezjakinak, harroak edo bi-biak? Atera kontuak"). [853] [>>>]

Etiketak: ,