osteguna, apirila 23, 2020

"Opil da kar neskato" / "Opil e kar neskato" / "Opil le kar neskato"

Zioen atzo Erramun Gerrikagoitia-k burúz atzoko bertako sarreraren lehenengo paragrafoa:
Iracurriric lehenengo paragraphoa atera dut conclusionea ze noiz oraindic ez zegoen euscaraz ergativoric phraseac izan ahal ziren honelatsu OVS
opila jan du nescatoa
ezen partitua bi bloquetan
(opila jan du) ////// (nescatoa)
guero pasatu zatequelaric izatera SOV aurreratzen dela subjectua, holan
nescatoa opila jan du
eta hemen nolabait sortu zen ergativoa kin "-ga" postpositionea holan
nescatoaga opila jan du
ondoren transformatu zela -ga izaitera -k, holan
nescatoac opila jan du
Ondo interpretatu al dut esan duzuna Jesus an lehenengo paragraphoa? [Erramun Gerrikagoitia]
Bai, oro har. Soilik komentario batzuk.

1.: Garai zahar hartan, non ez zen ergatiborik, ez zen artikulurik ere:
Opil...
2.: Garai zahar hartan, ez zen aditz laguntzailerik, adibidez transitiborik, nola "du" an "jan du", baizik soilik adverbio-erakusle moduko batzuk, guztiz orokorrak, nola "da", adieraziz halako hantxe-bertakotasuna edo oraintasuna, edota, antzera, izango genuke "e" afin adierazi iragan antzeko bat, edo berdin "le", adieraziz "akaso" potentzial moduko bat:
Opil da ... (Opil horko-hori-orain...)
Opil e ... (Opil lehen...)
Opil le ... (Opil akaso...)
3.: Garai zahar hartan, erabiliko ziren, analitikoki, oso aditz-erro sinpleak, nola "kar", zein den an bihotza on "e-kar(-ri)", edo "dan", zein egon litekén an bihotza on "jan". Adibide honetan, erabiliko dugú "kar", zein, gaur egun ere, den gardena:
Opil da kar ... (Opil horko-hori-orain ekarri...)
Opil e kar ... (Opil lehen ekarri... )
Opil le kar ... (Opil akaso ekarri...)
4.: Garai zahar hartan, subjektua gehienetan deduzituko zén kontextualki, halan ze askotan ez zen emanen, eta noiz eman, kokatuko zen an bukaerá on esaldia, ondórenda aditza:
Opil da kar neskato. (Opil horko-hori-orain ekarri neskatoa)
Opil e kar neskato. (Opil lehen ekarri neskatoa)
Opil le kar neskato. (Opil akaso ekarri neskatoa)
Genioenez, "da", "e" edo "le" interpreta litezke nola adverbio sintaktikoki independenteak, zein gero bihurtuko ziren aditz-morfologia prepositiboa respektu aditza an aditz trinkoak: "dakar", "ekar" edo "lekar".

5.: Gerora, behar komunikatiboak tarteko, subjektua pasatuko zen ki hasiera, hartuz "-ga" partikula ergatiboa:
Neskatoga opil da kar.
Nestatoga opil e kar.
Neskatoga opil le kar.
zeini soilik falta zaizkión ukitu batzuk afin izán gaur-gaurko esaldiak. [874] [>>>]

Etiketak: , , , ,