'dieza(i)zkidake': 5 silaba eta gorri

Genioen hemen:

Linguistikan nekez emanen dira lege orokorrak: kasuistiká izaten da hain handia non (ia) beti existituko dira salbuespenak ki edozein arau zein proposa dezagun. Baina, bádira tendentziak, tendentzia argiak, tendentzia sendoak, zein abantailaz laburbil litezké an arau bat, arau orokor bat, zein oso kontuan hartu beharko litzaké begiraki euskara batua.

Eta halakoxea da tituluko lege-moduko hori:

Inflexioak (adizki laguntzaileak) ez lirake pasatu behar ti 4 silaba zein hasí kin konsonantea.

Zeren, edozein kasutan, 4 silabatik gorako inflexioak jada luzeak dira, baina noiz dituztén, gainera, gehio ze 4 silaba zein hasi kin konsonantea (demagun zeniezazkigun, zeniezazkiguten, zeniezazkiguketen), astun gertatzen dira oro har, halan-ze egonen da (eta báda) joera orokor bat ki saihestu haien erabilera.

Hortaz, oso gauza ona litzaké 4 halako silabetatik gorako inflexio guztiak ordezkatuko balira kin forma laburragoak eta sinpleagoak, nahiz ez horregatik gutxiago propioak. Edo, ordezkatu ezean, gutxien-gutxienik beharko liraké aukerak, aukera explizito sinpleagoak. [Balbula, 2020]

Atzo, Josu Lavinek zioen:

Ongui erabilcen direnec ez dute forma simpleagoric behar.

nizquiçuque, adibidez

Neuc ençun eguiten dut eta erabilcen.

"nizkizuke" adizkiak 4 silaba ditu, eta sartzen da an gure alde erosoa, halan-ze, berez, ez litzake hor zértan bilatú forma sinpleagorik. Ondo. Hortaz, eman litezke:

nik zuri nizkizuke
zuk niri zenidazke

Horretarakoxe existitzen dira aukerak. Josuk aurrerago zioen ze:

cenizquidaquete, ordea, uste dut seculan ez dudala ençun contextu communicativo normaletan.

Gure irizpidean adizki hori agertzen da an alde gorria, kin bere 6 silaba. Ondo.

Azkenik dauzkagu 5 silabakoak, non dauzkagun adibidez goragoko "zeniezazkigun", edo Josuk atzo aipatutako "cenizquidaque" edo "dieçazquiogun". Esan nahi baita ze hor izan ahal ditugu kasu urdinak eta gorriak araúz konplextitatea e silabak (zeintan gure irizpideak soilik du konsideratu elementu basiko bat). Seguruena, hor egon gintezke eztabaidatzén bakoitz kasu partikularra ad infinitum, baina ez da hori gure asmoa, baizik erakustea tendentzia orokor esanguratsuak, zeinekin lan egín. Alde horretatik, ikus dezagun Josu Lavinek egindako ondoko balorazio-proposamena afin ordezkatu “dieza(i?)zkidake” (hemen, 2004):

SINGULARRA: diezadake,
PLURALA: dietzadake (“dieza(i?)zkidake” ahoskaezinaren ordez).

“dieza(i?)zkidake”: 5 silaba eta gorri. Ondo. [⇶]