Iraganeko subjuntibo datibo-plurala erabili nahiko balitz, aukera bat
Atzo genioén ze inflexioak (adizki laguntzaileak) ez lirake pasatu behar ti 4 silaba zein hasí kin konsonantea (silaba minimoki konplexuak) nahizta ja edozein adizki laguntzaile kin gehio ze 4 silaba konsidera liteké luze. Eta gauza da ze inflexio luze edo astunak erabili ohi dirá erlatiboki gutxiago zein euren kide laburrago edota sinpleagoak, evidentziatuz a inportantzia e pisu fonikoa (pisu fisikoa) an funtionalitatea e baliabide linguistikoak.
Hortaz, eta atzoko ildoari segituta (zeniezazkigun, zeniezazkiguten, zeniezazkiguketen), beherago jarri ditugu iraganeko aukera subjuntibo datibo-plural alternatibo posible batzuk, non beltzituta agertzen dirá forma pluralak kin 2 edo 3 silaba, urdinduta agertzen dirá forma pluralak kin gehio ze 4 silaba, non-eta ez duten gehio ze 4 silaba zein hasí kin konsonante, zeren kasu horretan agertu dirá gorrituta:
Hortaz, eta atzoko ildoari segituta (zeniezazkigun, zeniezazkiguten, zeniezazkiguketen), beherago jarri ditugu iraganeko aukera subjuntibo datibo-plural alternatibo posible batzuk, non beltzituta agertzen dirá forma pluralak kin 2 edo 3 silaba, urdinduta agertzen dirá forma pluralak kin gehio ze 4 silaba, non-eta ez duten gehio ze 4 silaba zein hasí kin konsonante, zeren kasu horretan agertu dirá gorrituta:
neizun - neitzun (niezazkizun)
neion - neitzon (niezazkion)
neizuen - neitzuen (niezazkizuen)
neien - neitzen (niezazkien)
zeneidan - zeneiztan (zeniezazkidan)
zeneion - zeneitzon (zeniezazkion)
zeneigun - zeneizkun (zeniezazkigun)
zeneien - zeneitzen (zeniezazkien)
zeidan - zeiztan (ziezazkidan)
zeizun - zeitzun (ziezazkizun)
zeion - zeitzon (ziezazkion)
zeigun - zeizkun (ziezazkigun)
zeizuen - zeitzuen (ziezazkizuen)
zeien - zeitzen (ziezazkien)
geneizun - geneitzun (geniezazkizun)
geneion - geneitzon (geniezazkion)
geneizuen - geneitzuen (geniezazkitzun)
geneien - geneitzen (geniezazkien)
zeneidaten - zeneizten (zeniezazkidaten)
zeneioten - zeneitzoten (zeniezazkioten)
zeneiguen - zeneizkuen (zeniezazkiguten)
zeneieten - zeneitzeten (zeniezazkieten)
zeidaten - zeizten (ziezazkidaten)Eta, jakina, beti dago aukera ki ez egin konkordantzia datiboa, edo ez egin konkordantzia plurala, edo ez egin ez bata ez bestea, edo, azkenik, báda aukera te ez erabili batere adizki jokaturik (estruktura ez-jokatua). [⇶]
zeizuten - zeitzuten (ziezazkizuten)
zeioten - zeitzoten (ziezazkioten)
zeiguen - zeizkuen (ziezazkiguten)
zeizuten - zeitzueten (ziezazkieten)
zeieten - zeitzeten (ziezazkieten)
posted by Jesus Rubio at osteguna, ekaina 04, 2020
11 Comments:
Ederrac dirade forma labur hauec!
Nic ez dut comprenitu hori ze hasten direnac consonantez zeren jaquin arazi duzu Jesus ze aguertzen dira urdinduta zeinac dute 4 sillaba baino guehiago eta gorrituta daucatenac 4 sillaba baino guehiago baina hasten direnac kin consonantea.
Aitzitic ikusten dut urdinduta "niezazkizuen" eta gorrituta "zeniezazkidan".
Ez al dira biac hasten kin consonantea? N eta Z letrac ez al dira biac consonante, ez direnac volalac.
Nic ez dut ongui ulertu antza.
Aditz trinkoen kasuan, antzinako euskaldunek bazekiten denik eta subjunktivo labur eta fukzionalena erabiltzen, hala nola esaldi hauetan (grafia nik moldatua):
Eta Jaunak dizúla afari on. [Matxin de Zalba]
Obligatu garén guziak Jainkoari otoitz egitera dizún mundu honetan prosperoki bizia. [Etxepare]
Jainkoari otoitz egiten diot, Andrea, nahi zaituén luzeki kontserbatu. [Leizarraga]
Gerora, Iparraldean, perifrastikoetara ere zabaldu zen sistema hori, ikus daitekeenez Hiriart-Urrutiren izenburu honetan:
Dugun atxik eskuara
Çuberoan indicativoco formac dira horiec guztiac. Ez dute valio baturaco, nire ustez.
Explikatu hori hobeto, Josu, mesedez.
Bai, Gilen
Adibidez,
gueneion da gueneraucon / guenion
gueneitzon da guenerauzquion / guenizquion
Denac indicativocoac
neion = neraucon / nion
etc.
Ah, uste nuen nire adibideez ari zinela. Dena den, esan dudanez, indikativoko adizki guztiek balio dute subjunktivorako. Beste gauza bat da zubererazkoak erabiltzea izanik batuzkoak aproposagoak eta gainera laburragoak.
Hemen ondo daude explikatuta subjunktivo trinkoak zein perifrastikoak:
https://www.ehu.eus/seg/morf/5/15/2/2/4
Nik, trinkoetan, akzentu akutua erabiltzen dut menderagailudun indikativotik bereizteko:
daramagun [= eramaten dugun] vs. daramagún [= eraman dezagun]
Leiçarragac ascotan darabilça:
guinén = içan guintecen
bat aiphatzearren.
Gaizqui aiphatu dut
26 Ecen beharra guenduen halaco Sacrificadore subiranobat guenduen, saindua, innocenta, macularic gabea, bekatoretaric separatua, ceruäc baino gorago altchatua:
Bigarren guenduen hori = ukan gueneçan
Izugarri gustatzen zait Leizarragaren "Eliçá ezten Eliça"
Argitaratu iruzkina
<< Home